Bắt cóc online và công an, tòa, viện không bao giờ làm việc qua điện thoại

Nạn nhân mới nhất của "bắt cóc online" được ghi nhận là cháu Đ (sinh năm 2007, là tân sinh viên đại học, ngụ xã Bình Minh, Hà Nội) đã được công an xã kịp thời giải cứu trong ngày 15.9 và chưa mất tiền chuộc.

Không may mắn như cháu Đ, một nạn nhân khác là cháu Nguyễn Văn H. (sinh năm 2006, tạm trú tại phường Phú Xuân, thành phố Huế), cũng là sinh viên, đã phải chuyển khoản cho các đối tượng lừa đảo gần 500 triệu đồng, theo thông tin từ Công an TP. Huế.

Câu hỏi đặt ra là: Vì sao những kịch bản lừa đảo tưởng chừng cũ kỹ vẫn có sức công phá mạnh mẽ đến vậy? Và làm thế nào để người dân tự bảo vệ mình trên không gian mạng?

Trước hết, câu trả lời đến từ tâm lý hoảng loạn và sợ hãi phổ biến. Thường, khi nghe tin mình liên quan đến ma túy, rửa tiền hoặc người thân bị bắt cóc, nạn nhân dễ rơi ngay vào trạng thái mất bình tĩnh. Chính sự hoảng sợ ấy khiến nhiều người vội vàng làm theo chỉ dẫn, không kịp suy xét đúng sai.

Thứ hai, phải thừa nhận rằng thủ đoạn lừa đảo trên mạng ngày càng tinh vi đến khó tin. Hiện nay, các đối tượng không chỉ gọi điện, nhắn tin, mà còn dùng video call qua Zoom, dàn dựng bối cảnh với hình ảnh mặc sắc phục công an, tang vật ma túy, giấy tờ giả... Tất cả được sắp đặt để tạo cảm giác “như thật”, đánh gục sự nghi ngờ ban đầu.

Thứ ba là khoảng trống hiểu biết pháp luật của một bộ phận người dân, ngay cả học sinh, sinh viên. Rất nhiều người không nắm rõ một nguyên tắc cơ bản: cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án không bao giờ làm việc qua điện thoại hay yêu cầu chuyển tiền để chứng minh vô tội. Chính sự thiếu kiến thức cơ bản này khiến họ bị kẻ xấu dễ dàng thao túng.

Để chống “bắt cóc trực tuyến”, trước hết chính quyền địa phương, cơ quan chức năng, trường học… cần nâng cao nhận thức cộng đồng với thông điệp rõ ràng: Cơ quan công an không bao giờ làm việc qua điện thoại, không yêu cầu chuyển tiền phục vụ điều tra.

Thông điệp này cần được nhắc đi nhắc lại trên báo chí, truyền hình, mạng xã hội, loa phát thanh cơ sở… để trở thành phản xạ chung của người dân.

Tiếp theo, người dân cần được rèn luyện kỹ năng ứng xử khi gặp tình huống bất thường. Nếu nhận cuộc gọi thông báo “truy tố, bắt giữ, bắt cóc”… thì việc đầu tiên là giữ bình tĩnh, lập tức cúp máy, sau đó liên hệ với công an địa phương để kiểm chứng.

Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, không đọc mã OTP, không chuyển tiền, không tự tách biệt bản thân theo yêu cầu của đối tượng.

Vai trò của nhà trường và gia đình cũng vô cùng quan trọng. Sinh viên, học sinh cần được trang bị kỹ năng số và kỹ năng pháp lý thông qua các buổi ngoại khóa, chuyên đề. Gia đình cần thường xuyên nhắc nhở con em, đặc biệt là những người sống xa nhà, về các kịch bản lừa đảo phổ biến và cách ứng phó.

Cuối cùng, ngoài công tác tuyên truyền, điều tra và truy bắt tội phạm lừa đảo mạng để xử lý nghiêm, việc triệt phá tận gốc các đường dây là yếu tố then chốt.

Mỗi khi một đường dây bị triệt phá, thông tin cần được công bố rộng rãi để răn đe và củng cố niềm tin của người dân vào sự quyết liệt vào cuộc của lực lượng chức năng.

Thực tế cho thấy, “bắt cóc online” chỉ là một trong nhiều biến tướng của tội phạm mạng. Điểm chung là chúng luôn khai thác tâm lý sợ hãi và sự thiếu hiểu biết. Do đó, cách phòng chống hiệu quả nhất chính là: bình tĩnh - cảnh giác - kiểm chứng.

Chỉ cần người dân giữ được sự tỉnh táo, tham khảo ý kiến người thân hoặc cơ quan công an trước khi đưa ra quyết định, thì mọi kịch bản lừa đảo, dù tinh vi đến đâu, cũng sẽ bị vô hiệu hóa.