Di dời gấp hàng nghìn hộ dân tránh sạt lở đảm bảo an toàn lâu dài

Hệ lụy từ mở đường khoét núi

Những năm gần đây, cường độ và tần suất sạt lở tại khu vực miền núi Đà Nẵng ngày càng gia tăng, để lại những hệ lụy nghiêm trọng về người và tài sản.

Bước vào mùa mưa năm nay, tình hình càng thêm phức tạp khi nhiều điểm sạt lở mới xuất hiện ngoài bản đồ dự báo thiên tai. Ít nhất 5 ngôi làng với hơn 2.000 nhân khẩu đã phải di dời khẩn cấp.

Đà Nẵng nhiều năm qua ưu tiên đầu tư giao thông miền núi theo mục tiêu “người dân ở đâu thì đường đến đó”. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, hạ tầng chưa đồng bộ đã trở thành yếu tố làm tăng nguy cơ sạt trượt.

Ngôi làng Aroi - A Ting (xã Hùng Sơn) vốn là khu vực an toàn, nhưng khi tuyến đường được mở dưới chân đồi, chỉ sau vài trận mưa lớn, nhiều nhà dân xuất hiện vết nứt buộc phải sơ tán. Một số địa bàn như Nam Trà My cũng phải di dời hàng chục hộ trước nguy cơ đất chảy, núi đổ.

Ông Trần Văn Mẫn - Chủ tịch UBND xã Nam Trà My - cho rằng: “Những nơi có nguy cơ sạt lở thì không nên mở đường. Nếu bắt buộc làm thì phải có kè chắn bài bản để giảm rủi ro”.

Ở góc độ chuyên môn, ông Hoàng Ngọc Tuấn - Giám đốc Viện Khoa học Thủy lợi miền Trung - Tây Nguyên - phân tích: việc cắt đường dọc núi làm thay đổi độ dốc, hệ thống thoát nước. Nếu cống, mương không đủ khả năng tản nước, nguy cơ sạt trượt sẽ gia tăng đáng kể.

Tại Quảng Ngãi, mưa lũ kéo dài khoảng một tháng qua, khiến tình trạng sạt lở xảy ra ở hầu hết các xã miền núi.
Ông Nguyễn Phúc Nhân - Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ngãi - cho biết, mưa lũ kéo dài đã xảy ra 50 điểm sạt lở. Riêng tuyến Quốc lộ 24 bị sụt lún nền, mặt đường phía taluy âm tại Km76+790. Tại Km112+100 bị trồi 1/2 nền, mặt đường với chiều dài 120m, bề rộng vệt trồi tính từ chân kè taluy dương khoảng 5,5m...

Ông Nhân cho biết, riêng trên Quốc lộ 24, các lực lượng chức năng đã thông đường trước 12h ngày 23.11, tuy nhiên sáng 24.11, tại Km112+200 trên Quốc lộ 24 lại tiếp tục sạt lở, xảy ra sạt trượt, khiến tuyến đường bị ách tắc. Giá trị thiệt hại trên các quốc lộ, đường tỉnh và các tuyến đường do Sở Xây dựng quản lý ước tính khoảng 15 tỉ đồng.

Bài học tái định cư

Theo ông Võ Đoàn - Chi Cục trưởng Chi cục Thủy lợi Quảng Ngãi, tỉnh đã đầu tư 79 trạm đo mưa tự động, 11 trạm đo mực nước, 4 trạm cảnh báo ngập các ngầm tràn, 2 trạm cảnh báo ngập sâu. Dữ liệu truyền trực tiếp về hệ thống VRAIN giúp địa phương chủ động ứng phó.
Tuy vậy, ông nhấn mạnh: Cảnh báo chỉ là giải pháp giảm rủi ro trước mắt, còn lâu dài vẫn phải đưa dân ra khỏi vùng sạt lở. Giai đoạn 2026-2035, tỉnh sẽ triển khai 58 dự án di dời - tái định cư cho 4.317 hộ.

Trước nguy cơ thiên tai, TP Đà Nẵng đã chủ động di dời gần 8.000 hộ dân miền núi khỏi các vùng sạt lở, giúp chấm dứt vòng luẩn quẩn du canh du cư và hạn chế thương vong. Gia đình chị Hồ Thị Nan ở Trà Leng - Nam Trà My tìm được cuộc sống mới tại khu tái định cư Bằng La sau thảm hoạ sạt lở năm 2020: “Nay nhà cửa kiên cố, có đất sản xuất, trường học - trạm xá gần, chúng tôi yên tâm hơn rất nhiều”.

Hiện nay, hàng nghìn người dân miền núi Đà Nẵng - Quảng Ngãi phải sơ tán đến trường học, đồn biên phòng hoặc ở nhờ các hộ dân khác do nguy cơ lũ quét, sạt lở liên tiếp. Bão lũ rồi sẽ qua, nhưng sạt lở vẫn là mối đe dọa thường trực, khiến việc trở về nhà cũ trở nên nguy hiểm khi núi tiếp tục nứt nẻ.