Kiểm soát chặt chẽ nợ công, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế

Minh bạch hóa quy trình vay, sử dụng, trả nợ công

Sáng 18/11, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công.

Phát biểu tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP. Hồ Chí Minh bày tỏ sự tán thành cao đối với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý nợ công. Việc hoàn thiện pháp luật lần này phù hợp với yêu cầu siết chặt kỷ luật tài chính - ngân sách, kiểm soát chặt chẽ nợ công, nâng cao trách nhiệm giải trình và đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.

"Dự thảo thể hiện nỗ lực lớn của cơ quan soạn thảo trong việc minh bạch hóa quy trình vay, sử dụng, trả nợ công; đồng thời làm rõ thẩm quyền của các cơ quan trong đàm phán, ký kết và quản lý các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài" - ông Nguyễn Tâm Hùng nhấn mạnh. 

Về giải thích từ ngữ tại Điều 3, đại biểu đánh giá cao việc bổ sung các khái niệm “Điều ước quốc tế về vay ODA, vay ưu đãi”, “thỏa thuận vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài” và “bên cho vay nước ngoài” tại khoản 23, khoản 24 và khoản 25 Điều 3 của dự thảo.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc làm rõ hơn tiêu chí “chủ thể của pháp luật quốc tế” đối với các định chế tài chính, tổ chức tín dụng nước ngoài. Việc xác định chưa thật rõ có thể dẫn tới cách hiểu khác nhau trong quá trình thẩm định hồ sơ vay, đặc biệt là các khoản vay từ ngân hàng thương mại nước ngoài có cơ chế pháp lý phức tạp. Đồng thời, làm rõ nội hàm ngay tại Điều 3 sẽ tránh tranh chấp trong tương lai và bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Về nguyên tắc quản lý nợ công tại Điều 5, dự thảo bổ sung khoản 6 Điều 5 quy định: “Mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng”. Vì vậy, đại biểu hoàn toàn đồng tình với tinh thần minh bạch và bảo đảm an toàn tài chính quốc gia.

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị cân nhắc quy định cụ thể hơn phạm vi “bình đẳng”, vì trên thực tế, có những khoản nợ mang tính chất bắt buộc, có điều kiện ưu đãi, hoặc có bảo lãnh của Chính phủ, nên việc xếp ngang về mức độ ưu tiên thanh toán cần có phân loại rõ ràng. Việc bổ sung hướng dẫn chi tiết sẽ tránh xung đột khi xử lý các khoản nợ đến hạn trong điều kiện thị trường biến động.

Về thẩm quyền của Chủ tịch nước và Chính phủ tại Điều 12 và Điều 13, ông Hùng nhất trí với việc tái cấu trúc thẩm quyền giữa Chủ tịch nước và Chính phủ trong đàm phán, ký kết, phê chuẩn điều ước quốc tế về vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài.

Song, tại khoản 7 Điều 13, quy định thẩm quyền “Quyết định ký, phê duyệt, sửa đổi, bổ sung, gia hạn điều ước quốc tế nhân danh Chính phủ” cần được rà soát chặt chẽ để bảo đảm đồng bộ với Luật Điều ước quốc tế năm 2016 và đề nghị ban soạn thảo cân nhắc làm rõ tiêu chí “sửa đổi, bổ sung làm tăng nghĩa vụ trả nợ nước ngoài của Chính phủ”, nhằm tránh tùy nghi hoặc diễn giải mở rộng trong thực tiễn.

Về hạn mức bảo lãnh của Chính phủ tại Điều 24, dự thảo sửa đổi khoản 4 và bổ sung khoản 6a, khoản 6b Điều 24 theo hướng công khai kế hoạch vay - trả nợ công hằng năm. "Tôi đánh giá cao hướng sửa đổi này, vì công bố công khai sẽ tăng cường tính minh bạch ngân sách. Tuy nhiên, đề nghị bổ sung quy định trách nhiệm phối hợp của bộ, ngành trong việc xác nhận số liệu và thời hạn cập nhật, bởi hiện nay số liệu giữa các đơn vị thường không thống nhất, dẫn tới khó khăn khi tổng hợp dự toán nợ công trình Quốc hội. Bổ sung quy trình phối hợp sẽ bảo đảm số liệu chính xác, phục vụ công tác chỉ đạo điều hành" - đại biểu nêu. 

Về trình tự, thủ tục vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài tại Điều 29, đại biểu đoàn TP. Hồ Chí Minh nhận thấy Điều 29 là điều sửa đổi lớn và quan trọng, nhưng đề nghị cân nhắc bổ sung yêu cầu đánh giá “đủ năng lực quản trị dự án” của các cơ quan đề xuất vay, đặc biệt là UBND cấp tỉnh và doanh nghiệp nhà nước.

Thực tiễn nhiều địa phương đề xuất dự án vay ODA nhưng không đủ năng lực quản lý dẫn tới chậm giải ngân, đội vốn, kéo dài thời gian thực hiện. Việc quy định rõ nội dung này ngay tại Điều 29 sẽ giúp sàng lọc dự án, bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn vay và hạn chế rủi ro nợ công.

Về công bố thông tin nợ công tại Điều 61, đại biểu cho hay, việc bổ sung khoản 6 Điều 61 quy định trách nhiệm đối chiếu, xác nhận số liệu giữa các bộ, ngành và UBND cấp tỉnh là hoàn toàn cần thiết.

Để bảo đảm tính kịp thời và minh bạch, ông Hùng đề nghị quy định cụ thể hơn thời điểm đối chiếu, thời điểm khóa số liệu và phương thức báo cáo (trực tuyến hoặc văn bản nhằm bảo đảm thống nhất). Thực tế cho thấy, sự chậm trễ trong báo cáo số liệu từ địa phương đang là nguyên nhân chính dẫn đến báo cáo nợ công toàn quốc bị kéo dài.

Xác định trách nhiệm trong công tác giải ngân 

Đại biểu Nguyễn Văn Thân - đoàn Hưng Yên - cho biết, hiện nay, Quốc hội đã thông qua quy định cho phép vay ngoại tệ nước ngoài với lãi suất 6% trở xuống. Trong khi đó, nguồn vốn trong dân cũng chủ yếu là ngoại tệ, vàng, đá quý, thực tế có mức vốn cao hơn rất nhiều so với ngoại tệ nước ngoài.

Tuy nhiên, do huy động nguồn vốn trong dân còn hạn chế, dẫn đến, nguồn lực trong dân không được đưa vào nền kinh tế mà chuyển sang tích trữ vàng, ngoại tệ hoặc đầu tư bất động sản. Điều này khiến thị trường vàng và thị trường bất động sản biến động bất thường, thiếu ổn định. Đại biểu đề nghị Chính phủ cần sớm có đánh giá và giải pháp để xử lý vấn đề này.

Góp ý về giải ngân đầu tư công và trách nhiệm của các cơ quan liên quan, đại biểu nhấn mạnh: Năm nào Thủ tướng Chính phủ cũng liên tục kêu gọi đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công. Về mặt logic, các dự án đã được bố trí vốn đều đã có kế hoạch, có hồ sơ đầy đủ; nhưng thực tế tỷ lệ giải ngân hàng năm vẫn thấp, không đạt kế hoạch.

Điều này đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương và các chủ đầu tư. Việc chậm giải ngân dẫn đến vốn bị đọng lại, không phát huy hiệu quả, đồng thời làm phát sinh chi phí lãi vay - một sự lãng phí rất lớn.

Bên cạnh đó, nhiều dự án còn phát sinh khiếu kiện chỉ từ những sai sót rất nhỏ, sự thiếu trách nhiệm hoặc thái độ thiếu cầu thị của một số cán bộ. Các vụ kiện này gây thiệt hại ngân sách, ảnh hưởng đến uy tín quốc gia.

Từ những phân tích trên, đại biểu Nguyễn Văn Thân đề nghị Chính phủ làm rõ nguyên nhân, xác định trách nhiệm của từng cơ quan trong công tác giải ngân, quản lý dự án và xử lý khiếu kiện; đồng thời, có giải pháp khắc phục triệt để tình trạng lãng phí đang gây nhiều bức xúc hiện nay.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP. Hồ Chí Minh đánh giá cao nỗ lực sửa đổi Luật Quản lý nợ công nhằm đáp ứng yêu cầu quản trị tài chính hiện đại, hội nhập và minh bạch. Một số góp ý nhằm góp phần hoàn thiện dự thảo luật, bảo đảm an toàn nợ công và hiệu quả sử dụng vốn vay.