Sa Pa: Kể câu chuyện văn hóa để nâng tầm nông sản gắn du lịch bền vững

Tầm nhìn Sa Pa xanh

Ở Sa Pa, mỗi bó rau, con cá, túi nấm không chỉ là sản phẩm, đó là một phần hồn của núi rừng Tây Bắc. Nhưng để nâng giá trị và biến chúng thành thương hiệu bền vững, Sa Pa cần nhiều hơn sự cần cù của người dân. Đó phải là sự kết hợp hài hòa giữa chất lượng, câu chuyện văn hóa và chiến lược liên kết gắn với du lịch bền vững.

Trên những triền núi cao, người H’Mông vẫn cặm cụi trồng rau theo mùa, nhưng nay đã áp dụng kỹ thuật canh tác hữu cơ và ghi chép nhật ký điện tử. Bên dòng suối lạnh, người Dao đỏ nuôi cá hồi, kiểm soát chất lượng nước bằng công nghệ hiện đại. Trong các gian bếp bản làng, phụ nữ Tày, Giáy hong khô nấm hương, đóng gói đẹp mắt, kèm theo câu chuyện về mùa hái nấm nơi rừng già.

Khi những câu chuyện ấy được kể trọn vẹn, về độ cao, nguồn nước, tập quán canh tác, mùa vụ,...sản phẩm không chỉ đơn thuần là hàng hóa. Chúng trở thành “đại sứ” văn hóa, tạo cảm xúc cho du khách, đồng thời giúp chống lại hàng giả, hàng nhái vốn không thể sao chép được bản sắc và cảm xúc.

Tại Hội thảo “Ứng dụng khoa học công nghệ trong phát triển nông nghiệp hàng hóa theo hướng hữu cơ gắn với phát triển du lịch bền vững của Khu du lịch quốc gia Sa Pa” diễn ra mới đây, Tiến sỹ Nguyễn Ngọc Bảo, Chủ tịch Hội đồng Quản lý Viện Kinh tế Xanh, nhấn mạnh: Sa Pa cần lựa chọn từ 5-7 chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực để xây dựng dự án liên kết từ vùng trồng đến chế biến, và chỉ định doanh nghiệp đủ năng lực làm hạt nhân đảm bảo chuỗi phát triển bền vững.

Ông gợi ý, địa phương nên xây dựng trung tâm đấu giá nông sản nhằm hỗ trợ tiêu thụ, kiểm soát chất lượng đầu vào; phổ cập kiến thức AI (trí tuệ nhân tạo) cho doanh nghiệp, cán bộ và nông dân; đồng thời thuê các nhà tư vấn chuyên nghiệp để có mục tiêu và giải pháp phát triển rõ ràng. Đây là bước đi để nông sản Sa Pa thoát khỏi quy mô nhỏ lẻ, hướng tới thị trường trong và ngoài nước với vị thế mới.

Liên kết nông nghiệp - du lịch: Mô hình sinh kế bền vững

Một minh chứng sống động cho định hướng này là Hợp tác xã Nông nghiệp Xanh Bản Mông ở xã Tả Phìn, do chị Thào Thị Dợ (người H’Mông) làm giám đốc. Bắt đầu từ vài luống rau su su trồng quanh nhà, chị Dợ đã mạnh dạn áp dụng kỹ thuật hữu cơ, lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt và ghi nhật ký điện tử theo hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật.

Không chỉ bán rau, chị mở dịch vụ trải nghiệm cho du khách: hái rau tại vườn, chế biến món xào nóng hổi bên bếp lửa, thưởng thức cùng chén rượu ngô của bản. “Rau của mình giờ không chỉ bán ở chợ phiên, mà còn vào được nhà hàng, khách sạn và siêu thị ở thành phố Lào Cai. Du khách đến thăm vườn, nghe mình kể chuyện trồng rau trên núi, họ thích lắm, mua mang về làm quà,” chị Dợ chia sẻ.

Mỗi năm, HTX cung cấp hàng chục tấn rau sạch, tạo việc làm ổn định cho hơn 15 lao động địa phương, hầu hết là phụ nữ H’Mông. Mô hình này cho thấy khi chất lượng sản phẩm song hành cùng câu chuyện văn hóa, nông sản có thể trở thành điểm nhấn du lịch, góp phần nâng cao sinh kế và giữ chân du khách.

Sa Pa đang dần biến các vùng sản xuất thành điểm đến trải nghiệm. Du khách có thể tham gia tour mùa vụ, nghe người dân kể về cách canh tác, thưởng thức món ăn bản địa và mua sản phẩm ngay tại chỗ. Nhiều farmstay, homestay gắn với nông nghiệp hữu cơ không chỉ giúp tiêu thụ sản phẩm với giá trị cao hơn, mà còn mở thêm nguồn thu từ dịch vụ lưu trú và trải nghiệm.

Nhờ đó, giá trị sản xuất bình quân tại phường Sa Pa đạt khoảng 1,4 tỷ đồng/ha/năm, lợi nhuận hơn 500 triệu đồng/ha/năm. Điều quan trọng hơn là đời sống người dân cải thiện rõ rệt: đường vào bản được bê tông hóa, trường học được nâng cấp, và người dân tự tin đón khách phương xa.

Muốn giữ vững thương hiệu, Sa Pa cần đồng thời chuẩn hóa chất lượng, ứng dụng công nghệ và bảo tồn văn hóa. Chính quyền và doanh nghiệp cần chung tay xây dựng chuỗi giá trị, đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc, thiết kế bao bì bắt mắt, kể câu chuyện sản phẩm trên các nền tảng số và quảng bá tại các hội chợ, sự kiện trong và ngoài nước.

Khi khoa học - công nghệ bắt tay cùng văn hóa bản địa, và khi mỗi sản phẩm trở thành “thông điệp” của núi rừng, Sa Pa sẽ bước sang giai đoạn phát triển mới: từ điểm đến du lịch nổi tiếng, trở thành biểu tượng của mô hình nông nghiệp hữu cơ - du lịch bền vững, vừa nâng tầm thương hiệu, vừa tạo sinh kế vững chắc cho đồng bào.