Doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa mạnh dạn chuyển đổi xanh

Ông đánh giá về sự nhập cuộc của doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam trong “cuộc chơi chuyển đổi xanh” hiện nay?

- Phần lớn DNNVV vẫn đang ở giai đoạn đầu trong nhận thức về chuyển đổi xanh. Một báo cáo năm 2023 của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) cho thấy, chỉ 18% DNNVV Việt Nam có kế hoạch dài hạn liên quan đến phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Hơn 55% doanh nghiệp được khảo sát cho biết họ chưa hiểu rõ chuyển đổi xanh là gì, và hơn 70% doanh nghiệp chưa có hành động cụ thể liên quan đến các mục tiêu xanh.

Như vậy, có thể nói sự nhập cuộc của DNNVV trong hành trình chuyển đổi xanh còn chậm, thận trọng và chưa thực sự bài bản. Tuy nhiên, đã có những tín hiệu tích cực từ các doanh nghiệp tiên phong - họ đang cho thấy chuyển đổi xanh không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội tăng trưởng mới.

Những thách thức mà doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp phải khi thực hiện chuyển đổi xanh là gì, thưa ông?

- Thách thức lớn nhất mà doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp phải là thiếu nguồn lực tài chính. Chuyển đổi xanh thường đi kèm với việc phải đổi mới công nghệ, cải tiến quy trình sản xuất, đầu tư thiết bị thân thiện môi trường, sử dụng năng lượng tái tạo… Tất cả những yếu tố này đều đòi hỏi chi phí cao. Trong khi đó, phần lớn DNNVV Việt Nam có quy mô nhỏ, vốn ít, khả năng tiếp cận tín dụng còn hạn chế.

Báo cáo của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), khoảng 80% DNNVV gặp khó khăn trong tiếp cận vốn xanh, do chưa đáp ứng yêu cầu về minh bạch tài chính, báo cáo môi trường - xã hội - quản trị (ESG), hoặc không có tài sản đảm bảo.

Thứ hai là thiếu thông tin và chuyên môn kỹ thuật. Nhiều doanh nghiệp không biết bắt đầu chuyển đổi từ đâu, không hiểu rõ tiêu chuẩn môi trường của thị trường quốc tế, thiếu tư vấn và nhân lực có chuyên môn về phát triển bền vững. Theo khảo sát của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), chỉ khoảng 12% doanh nghiệp nhỏ có bộ phận chuyên trách về môi trường.

Thứ ba, nhiều DNNVV cung ứng cho thị trường nội địa hoặc chuỗi nhỏ, động lực chuyển đổi xanh chưa đủ mạnh. Trong khi các doanh nghiệp xuất khẩu có yêu cầu cụ thể từ đối tác, thì doanh nghiệp nội địa còn chờ đợi tín hiệu chính sách hoặc thị trường để đầu tư.

Cuối cùng, thiếu khung chính sách hỗ trợ cụ thể cũng là rào cản. Chính sách hỗ trợ hiện nay vẫn thiên về lý thuyết, chưa đi sâu vào thực tiễn của DNNVV, chưa tạo điều kiện tiếp cận vốn xanh, chuyển giao công nghệ xanh hay hỗ trợ tư vấn kỹ thuật một cách hiệu quả.

Ông kiến nghị những chính sách nào để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nhanh chóng tham gia vào quá trình chuyển đổi xanh?

- Cần xây dựng quỹ tài chính xanh riêng cho DNNVV, với thủ tục đơn giản, ưu tiên cho doanh nghiệp chuyển đổi mô hình, đầu tư công nghệ, sản phẩm thân thiện môi trường. Quỹ này có thể do Nhà nước quản lý hoặc phối hợp với các tổ chức tài chính quốc tế như ADB, WB, IFC…

Thiết lập mạng lưới tư vấn, chia sẻ công nghệ xanh, đặc biệt là công nghệ giá rẻ, dễ tiếp cận cho DNNVV. Các khu công nghiệp, cụm công nghiệp cần có trung tâm tư vấn chuyển đổi xanh.

Tích hợp chuyển đổi xanh vào chính sách thuế, đấu thầu và ưu đãi đầu tư. Ví dụ: Doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn xanh được miễn giảm thuế thu nhập trong một số năm, được ưu tiên trong các dự án đầu tư công.

Ông có lời khuyên gì dành cho các DNNVV đang cân nhắc việc chuyển đổi sang mô hình xanh?

- Chuyển đổi xanh không phải là một xu hướng nhất thời, mà là một yêu cầu sống còn để tồn tại và phát triển trong tương lai. Doanh nghiệp không cần phải bắt đầu bằng những thay đổi lớn, có thể bắt đầu từ những việc nhỏ, dễ triển khai và ít tốn kém như: Tiết kiệm điện, giảm nhựa dùng một lần, lựa chọn nguyên liệu thân thiện với môi trường... Những hành động nhỏ này, khi được thực hiện đồng bộ và có hệ thống, sẽ tạo ra thay đổi lớn.

Doanh nghiệp cần chủ động tìm kiếm thông tin, kết nối với các tổ chức hỗ trợ, hiệp hội ngành nghề và các chương trình tài trợ, tư vấn về chuyển đổi xanh. Quan trọng hơn, cần thay đổi tư duy: Chuyển đổi xanh không phải là chi phí, mà là khoản đầu tư cho tương lai. Doanh nghiệp phát triển bền vững không chỉ tạo ra lợi nhuận, mà còn đóng góp giá trị lâu dài cho xã hội và môi trường.

Xin cảm ơn ông!