Ngăn lừa đảo thương mại quốc tế: Chuyên gia hiến kế gì?

Rủi ro hiện hữu

Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam dẫn thông tin Thương vụ Việt Nam tại Ai Cập (kiêm nhiệm Sudan, Nam Sudan, Palestine) cho biết, hiện nay xảy ra tình trạng một số doanh nghiệp nhập khẩu Ai Cập có hành vi gian lận thương mại, nhiều lần trì hoãn, thất hứa thanh toán khi hàng đến cảng nhằm ép giá gây thiệt hại không nhỏ cho doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Đặc điểm chung của các vụ việc này là hợp đồng xuất khẩu nông sản (quế, hạt tiêu, cà phê, …) được ký thông qua môi giới, không đàm phán trực tiếp với bên mua do người mua không nói tiếng Anh. Ngoài ra có dấu hiệu các doanh nghiệp này cấu kết với ngân hàng để không hoàn trả các bộ chứng từ gốc theo yêu cầu từ phía ngân hàng Việt Nam.

Trước tình trạng trên, Thương vụ Việt Nam tại Ai Cập cảnh báo và khuyến cáo doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam thận trọng, hạn chế chỉ trao đổi thông qua môi giới và trong thời gian này không ký hợp đồng với các công ty sau: ‎Hamouda Company for Import and Export - Aadel Ahmed (địa chỉ, Abou Samada, El Dilingat, El Beheira, Egypt; Tax ID: 452443865); El Gezirah El Arabia Company for Import Export (địa chỉ: El Behira, Abou Samada, Egypt); AI Jazeera Arabia for Import and Export (địa chỉ: El Behira, Abou Samada, Egypt). Số điện thoại người mua hàng: +20-115-xxx-0070 (Reda Alalaa); Số điện thoại người môi giới: +20-106-xxx-4004 (Mohamed Beshir); +20-122-xxx-7754 (Ali Fahmy).

Còn theo Thương vụ Việt Nam tại Bắc Kinh (Trung Quốc), từ đầu năm đến nay, thương vụ nhận được nhiều đơn, thư của doanh nghiệp đề nghị hỗ trợ giải quyết các vấn đề vướng mắc và tranh chấp hợp đồng mua bán với doanh nghiệp, nhà cung cấp Trung Quốc. Nhiều vụ việc cho thấy doanh nghiệp vẫn chưa chú trọng vấn đề hợp đồng, thậm chí có giao dịch mua bán không có hợp đồng mà chỉ thực hiện qua chứng từ đơn giản.

Trong các vụ việc phát sinh vừa qua hầu hết thanh toán theo phương thức điện chuyển tiền (T/T), thậm chí chuyển 100% giá trị hợp đồng kể cả có hợp đồng giá trị rất lớn, trong khi doanh nghiệp Việt là người mua với những lợi thế nhất định.

Doanh nghiệp phải “biết người, biết ta”

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, xuất khẩu của Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ, mở ra nhiều cơ hội tiếp cận thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, đi cùng cơ hội là những rủi ro thương mại quốc tế, lừa đảo ngày càng tinh vi, từ việc gian lận chất lượng hàng hóa đến chiếm đoạt thanh toán quốc tế. Không ít doanh nghiệp đã thiệt hại nặng nề vì chủ quan hoặc thiếu thông tin.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, Giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Đại học Kinh tế Quốc dân cho hay, tình trạng lừa đảo trong thương mại quốc tế hiện nay thực sự đáng lo ngại. Một số sự cố bắt nguồn từ chính phía chúng ta khiến đối tác thiếu niềm tin. Ví dụ, có trường hợp hàng mẫu gửi đi đạt chất lượng cao, nhưng khi giao hàng thực tế lại bị trộn tạp chất hoặc thay đổi chất lượng. Những hành vi như vậy không phổ biến, nhưng đủ để ảnh hưởng uy tín doanh nghiệp và ngành hàng Việt Nam.

Ngoài ra, giao dịch trực tuyến và thanh toán điện tử tiềm ẩn nhiều rủi ro. Một khi xảy ra gian lận, đặc biệt trong thanh toán quốc tế, khả năng thu hồi tiền là cực kỳ thấp. Có ba điểm rất quan trọng đối với doanh nghiệp trong kinh doanh thương mại quốc tế, thứ nhất, phải xác minh kỹ đối tác trước khi ký hợp đồng như tư cách pháp nhân, năng lực tài chính, địa điểm kinh doanh, uy tín và thông tin liên quan.

Thứ hai, nên giao dịch qua ngân hàng uy tín, có khả năng bảo lãnh và xác thực thông tin, giảm thiểu rủi ro tài chính.

Thứ ba, khi gặp sự cố, cần nhanh chóng liên hệ các cơ quan đại diện thương mại Việt Nam ở nước ngoài, thương vụ hoặc cơ quan chức năng để phối hợp xử lý, tiếp cận cơ quan chống gian lận thương mại của nước sở tại.

PGS. TS Nguyễn Thường Lạng cũng kiến nghị xây dựng “Sổ tay cảnh báo gian lận thương mại” nhằm tổng hợp các thủ đoạn lừa đảo phổ biến và thiết lập đường dây nóng hỗ trợ doanh nghiệp kịp thời.

“Doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ năng lực tài chính, pháp lý, uy tín kinh doanh, thông tin tài khoản và trụ sở đối tác. Thậm chí cần kiểm tra mối quan hệ pháp nhân và tài chính của họ. Khi đã “biết người”, doanh nghiệp mới có thể “biết ta”, chủ động chuẩn bị các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ chính mình”, PSG. TS Nguyễn Thường Lạng nhấn mạnh.

Qua các vụ việc tranh chấp của doanh nghiệp Việt Nam với đối tác, Thương vụ Việt Nam tại Bắc Kinh (Trung Quốc) cũng lưu ý, các giao dịch mua bán với đối tác bất kể giá trị lớn hay nhỏ phải được giao kết bằng hợp đồng với đầy đủ các điều khoản quy định liên quan đến trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ của các bên, cơ chế giải quyết nếu phát sinh tranh chấp,… Cần lựa chọn, áp dụng hình thức thanh toán có thể kiểm soát được. Cần tìm hiểu, xác minh đối tác trước khi ký kết hợp đồng, hợp tác. 

 Doanh nghiệp cần coi việc phòng ngừa lừa đảo là một phần trong chiến lược kinh doanh dài hạn, không chỉ để bảo vệ tài sản mà còn giữ vững uy tín trên thị trường toàn cầu.