Tăng tốc nội địa hóa: Doanh nghiệp Việt có sẵn sàng đón đại bàng?

“Đại bàng” tìm đến doanh nghiệp Việt

Trong làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, hàng loạt doanh nghiệp Việt Nam đang nắm bắt cơ hội vàng để bước ra thị trường quốc tế, gia nhập sâu vào chuỗi sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia. Tuy nhiên, để bứt phá, chính doanh nghiệp phải chủ động nâng cấp năng lực, tận dụng hiệu quả các chương trình kết nối và hỗ trợ từ chính quyền.

Tại Hội nghị tìm kiếm nhà cung cấp công nghiệp hỗ trợ năm 2025 do Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh tổ chức mới đây, nhiều “đại bàng” lớn như Samsung, TTI, Bosch, ITO… đã chủ động tìm kiếm các nhà cung ứng Việt Nam ở các lĩnh vực điện tử, điện gia dụng, ô tô, cơ khí chế tạo, công nghiệp hàng không có năng lực phù hợp để tham gia vào chuỗi cung ứng dài hạn. Điều này cho thấy, nhu cầu tìm kiếm doanh nghiệp vệ tinh Việt đủ điều kiện, năng lực tham gia vào chuỗi cung ứng vẫn rất lớn.

Bà Lê Nguyễn Duy Oanh, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển Công nghiệp hỗ trợ  TP. Hồ Chí Minh cho biết, hiện Trung tâm thường xuyên tiếp nhận các yêu cầu từ doanh nghiệp FDI và tổ chức thương mại nước ngoài về việc giới thiệu đơn vị cung cấp đủ năng lực. “Samsung đang thúc đẩy phát triển hệ sinh thái nhà máy thông minh, còn Vinfast yêu cầu chúng tôi giới thiệu các doanh nghiệp vừa có kinh nghiệm, vừa có khả năng đầu tư mở rộng; Toyota triển khai hoạt động tư vấn và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp, Toyota sẽ phái cử chuyên gia đến các nhà máy hỗ trợ doanh nghiệp Việt...” - bà Lê Nguyễn Duy Oanh thông tin.

Tuy nhiên, để nắm bắt được cơ hội này không hề đơn giản. Theo lãnh đạo Trung tâm Phát triển Công nghiệp hỗ trợ  TP. Hồ Chí Minh, ngoài việc đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, doanh nghiệp còn phải chứng minh được năng lực vận hành ổn định và bền vững trong dài hạn. Thực tế, đây là thách thức không nhỏ, nhất là khi phần lớn doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp còn gặp khó trong việc tiếp cận nguồn vốn, công nghệ tiên tiến, thị trường xuất khẩu và hệ thống tiêu chuẩn quốc tế - những yếu tố then chốt để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thiếu vắng các cơ chế hỗ trợ riêng biệt cho doanh nghiệp nội địa, đặc biệt trong các lĩnh vực kỹ thuật cao và công nghệ lõi, cũng làm gia tăng chi phí gia nhập thị trường, trở thành rào cản lớn cho quá trình phát triển.

Cũng nói về những khó khăn khi tham gia chuỗi cung ứng, bà Nguyễn Thị Vân Anh – Giám đốc cung ứng Công ty Cổ phần Công nghệ và Thương mại Systech cho rằng: Quy mô và năng lực của các doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam còn nhiều yếu kém, năng lực sản xuất còn rất thấp, thiếu nguồn lực và công nghệ để nâng cao năng suất, nguồn nhân lực cũng chưa đáp ứng được yêu cầu. Trong khi đó, công nghệ, máy móc mà các doanh nghiệp đang sử dụng thường là các công nghệ cũ, lạc hậu, khiến cho các doanh nghiệp hỗ trợ của Việt Nam hiện tại rất khó có thể đáp ứng với nhu cầu công nghệ ngày càng cao của các tập đoàn đa quốc gia lớn trên thế giới như Apple, Samsung, LG,…

Về phía Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cũng nêu thực trạng, thời gian qua, việc chuyển đổi, chuyển dịch cơ cấu trong sản xuất công nghiệp chủ yếu đến từ khu vực các doanh nghiệp FDI chứ không phải các doanh nghiệp nội địa; chưa tận dụng được những lợi thế cạnh tranh của việc kết nối giữa khu vực kinh tế với các địa phương để tạo ra các chuỗi sản xuất công nghiệp.

"Hầu hết các doanh nghiệp công nghiệp đều là doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa, chưa đủ năng lực cạnh tranh với hàng nhập khẩu về giá, chất lượng, và tiến độ giao hàng. Các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ có hàm lượng công nghệ cao vẫn chủ yếu do các doanh nghiệp FDI cung cấp. Để phục vụ nhu cầu sản xuất, lắp ráp trong nước, Việt Nam vẫn nhập siêu linh kiện, phụ tùng với giá trị lớn”- Cục Công nghiệp chỉ ra.

Đơn cử như ngành điện tử, được đánh giá là ngành công nghiệp mũi nhọn đóng vai trò lớn trong xuất khẩu, nhưng thực tế, nhóm hàng điện tử, máy tính và linh kiện Việt Nam vẫn phụ thuộc phần lớn vào các doanh nghiệp FDI. Thực tế căn bản là tỷ lệ nội địa hóa ngành điện tử còn thấp; các sản phẩm điện tử trên thị trường Việt Nam đa số là hàng nhập khẩu nguyên chiếc hoặc lắp ráp trong nước bằng linh kiện ngoại; doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử dù đã tham gia vào chuỗi giá trị của ngành, nhưng mới cung cấp được các sản phẩm đơn giản, có giá trị hàm lượng công nghệ thấp.

Hay như ngành ô tô là ngành công nghiệp tích hợp nhiều phân ngành như cơ khí chính xác, điện tử, công nghệ vật liệu, đòi hỏi trình độ công nghệ cao… nhưng hầu hết doanh nghiệp nội địa chưa thể đáp ứng được.

Doanh nghiệp phải nỗ lực khẳng định thế mạnh

Bà Trương Thị Chí Bình - Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho biết, Việt Nam là nước “đi sau” trong công cuộc xây dựng ngành công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Chính phủ Việt Nam vẫn luôn trải thảm đỏ và thu hút đầu tư FDI. Tuy nhiên, việc yêu cầu các doanh nghiệp FDI nội địa hóa còn khá dè dặt. Do đó, phải có chế tài đủ mạnh để các doanh nghiệp FDI thực hiện được tỷ lệ nội địa hóa, liên doanh với các doanh nghiệp trong nước sản xuất linh kiện, phụ kiện; đưa ra các tiêu chí và biện pháp khuyến khích cũng như chế tài xử phạt những doanh nghiệp FDI không thực hiện đúng cam kết về tỷ lệ nội địa hóa. Chính phủ và các ban, bộ ngành liên quan cần tiếp tục quyết liệt và quyết liệt hơn nữa trong việc “thúc ép” các doanh nghiệp FDI cam kết nội địa hóa. Đồng thời, tập trung phát triển công nghiệp hỗ trợ trong nước để giữ chân dòng vốn FDI.

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, sức ép hiện nay về quan hệ kinh tế toàn cầu mà Việt Nam tham gia rất mạnh mẽ, đồng thời cũng tạo cơ hội cho Việt Nam thay đổi và phát triển các ngành nội địa, tăng cường nội lực, những điều mà chúng ta đã nói nhiều năm nay nhưng chưa thực sự làm được gì nhiều. Lãnh đạo hiện nay đang có sự quan tâm cao, dành những ưu tiên lớn cho phát triển các ngành kinh tế nội địa, các ngành công nghiệp để tăng cường nội lực. Đây chính là thời cơ cho các doanh nghiệp Việt Nam, cũng là thời cơ cho đất nước cất cánh được bằng các ngành của chính mình.

Hiện nay, Bộ Công Thương đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tổ chức hỗ trợ các doanh nghiệp công nghiệp kết nối với các tập đoàn đa quốc gia để tìm kiếm cơ hội tham gia chuỗi cung cấp cho các tập đoàn này tại Việt Nam cũng như tại nước ngoài; triển khai hiệu quả các chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư theo quy định của pháp luật về phát triển công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp hỗ trợ.

Đồng thời, triển khai xây dựng các Trung tâm Kỹ thuật (trên cơ sở tham khảo mô hình của Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan) nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp công nghiệp nói chung, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, cơ khí nói riêng để nâng cao năng lực về kỹ thuật, quản trị, đáp ứng yêu cầu của các Tập đoàn đa quốc gia, các doanh nghiệp FDI và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Các ngành dự kiến được xác định trọng điểm sẽ là công nghiệp công nghiệp hỗ trợ cho các ngành dệt may, da giày, điện tử, sản xuất lắp ráp ô tô, cơ khí chế tạo, công nghệ cao; công nghiệp vật liệu, luyện kim; công nghiệp cơ khí; công nghiệp điện tử; công nghiệp thực phẩm, sinh học…

Theo Cục Công nghiệp, để tiếp tục tạo động lực thúc đẩy lĩnh vực công nghiệp trong nước phát triển, bên cạnh sự nỗ lực nâng cao năng lực sản xuất của mỗi doanh nghiệp thì hệ thống cơ chế chính sách về công nghiệp cần được hoàn thiện và triển khai đồng bộ, hiệu quả. Có như vậy công nghiệp mới có thể vượt qua những khó khăn, thách thức và phát triển bền vững.