Lào Cai: Nông dân thắng lớn từ vụ thu hoạch quả lê xanh địa phương đặc sản

Hiện là thời điểm cuối vụ thu hoạch lê xanh chua chát hay còn gọi là lê địa phương khu vực Bắc Hà cũ hiện nay gồm các xã Bắc Hà, Lùng Phình và Tả Củ Tỷ. Vụ này lê trúng mùa, trúng giá cao, tiêu thụ khá thuận lợi đã đem lại niềm vui cho bà con người dân tộc Mông trồng lê địa phương.

Cây lê xanh là loại cây ăn quả đặc sản ở vùng ôn đới nước ta, chỉ trồng được ở khu vực vùng núi có độ cao từ 1.600 m so với mực nước biển trở lên, hiện nay chỉ còn tại các xã vùng cao Lào Cai giáp với tỉnh Hà Giang, tập trung chủ yếu ở các thôn, bản vùng đồng bào Mông Tả Văn Chư cũ hiện nay là xã Lùng Phình, Lùng Cải cũ nay sát nhập thành Tả Củ Tỷ và xã Bắc Hà. 

Lê xanh thu hút khách du lịch

Lê xanh là loại quả có hình bầu dục, khi chín vỏ màu xanh, má phớt hồng, quả có trọng lượng từ 300 - 500g, thịt quả trắng, nhiều nước ăn ngọt, pha lẫn vị chua chát có vị thơm mát, năng suất cao, được mùa 1 cây lê có tuổi từ 8-15 thu từ 4 - 6 tạ quả.

Thông thường vào cuối tháng 8 dương lịch mới là mùa thu hoạch quả lê xanh. Nhưng mấy năm nay do thời tiết nắng nóng kéo dài nên lê xanh đã chín sớm, cho thu hoạch hơn từ cuối tháng 7 dương lịch, kéo dài độ 10 ngày nay…

Vốn là loại lê quý hiếm đã thành thương hiệu và đi vào tiềm thức bao thế hệ thanh niên xung phong, bộ đội và người tiêu dung, chủ yếu là cánh phụ nữ thủ đô Hà Nội, Phú Thọ và ngay chính người dân Lào Cai cũng ưa chuộng loại quả này nên việc tiêu thụ lê vẫn dễ dàng, chủ yếu bán chạy cuối tuần, chủ nhật khi có nhiều khách lên Bắc hà đi chợ phiên khám phá, trải nghiệm, đặc biệt giống quả lê xanh chua chat này được chị em phụ nữ Hà Nội, Hải Phòng, Phú Thọ, Lào Cai, Vĩnh Phúc rất thích, lên tận Bắc Hà du lịch tìm mua và đặt hàng qua điện thoại, zalo, facebook…

Có mặt tại khu chợ hoa quả Bắc Hà phiên chủ nhật ngày 2/8 tại khu bán quả lê xanh nhỏ gọn ở góc kín song khá tấp nập khi thu hút khá đông khách chủ yếu là cánh phụ nữ. Gia đình anh Giàng Seo Sì, ở thôn Xà Ván- Sừ Mừn Khang, xã Lùng Phình có 25 gốc lê xanh, trong đó có 5 cây cổ thụ từ 70-80 tuổi, còn lại từ 20- 30 năm tuổi, anh Sì cho biết độ 7 vụ gần đây trung bình mỗi năm gia đình thu từ 15-20 triệu đồng từ quả lê. Trồng lê này đến thu hoạch có tư thương từ dưới phố và tận thành phố về đặt mua cả cây luôn, không phải mang đi chợ bán, tiêu thụ dễ. Năm nay lê được mùa, quả to, sai, giá giảm chút song vẫn rất cao, tư thương đến vườn đặt mua gần hết, còn một ít mang ra chợ bán. Hiện đã bán được hơn 30 triệu, nhà vẫn còn khá nhiều, phiên chợ này chở 50kg ra chợ ban lấy tiền mời bạn bè ăn thắng cố, ngồi tý đã bán gần hết, chắc bán hết vụ này được hơn 40 triệu. Trồng lê này hơn tất cả các loại lê khác và mận, không bị ế, chưa đến vụ đã có người đặt khi quả còn xanh. Mùa hoa thì có nhiều khách du lịch lên ngắm, mua hoa, cành…

Còn gia đình chị Giàng Thị Kẻ, ở thôn Lả Gì Thàng- thiên đường hoa trắng, mận tả van nổi tiếng Việt Nam. Ngoài trồng mận tả van, nhà chị có 20 gốc lê trên 20 năm tuổi. Chị bảo lê này sống lâu hơn tram năm, độ năm thứ 12 mới bắt đầu bói quả, độ 20-30 năm tuổi là sai nhất. Năm nay được mùa hơn mọi năm, quả đều, to, đẹp, tư thương vào tận vườn đặt mua gần hết, còn ít mang ra chợ bán cũng dễ, giá lê vẫn cao từ 20- 45 ngàn đồng/kg, gấp 2-3 lần lê VH6 và 5-6 lần ngô, lúa… tiêu thụ dễ chẳng phải lo ế như mận và lê VH6. Vụ này nhà thu độ 25 triệu đồng, hơn 9 triệu so với vụ năm trước, cuộc sống ổn rồi! lê xanh khách nào cũng khen ngon, thích, ngay cả người kinh ở Bắc Hà cũng thích và mua rất nhiều, không gạ mả, kỳ kèo giá và họ bảo lê này ngày xưa ngon nhất, giờ các loại lê lai khác không thể ngon bằng và có vị ngọt, chua, chat, đậm đà như này và dặn chúng tôi phải giữ cây này.

Chị Trần Thị Hương, 46 tuổi, ở trung tâm xã Bắc Hà – một “tay” buôn hoa quả có tiếng ở chợ Bắc Hà cho biết: Vụ thu hoạch lê xanh thường từ cuối tháng 7 đến trung tuần tháng 8 dương lịch ngay sau khi kết thúc thu hoạch lê VH6, năm nay lê xanh được mùa lớn, quả sai, đẹp, to, ăn thơm ngon, ngọt pha lẫn vị chua chat đậm đà … Giá lê ổn định chục năm nay. Hiện giá lê xanh mua tại gốc từ 10.000 - 35.000 đồng/kg, bán lẻ tại thị trường huyện từ 15.000 - 50.000 đồng/kg, vận chuyển ra thị trường khác có giá dao động từ 30.000 - 80.000 đồng/kg.  Giá lê chia làm 3 loại: loại 3 lê xô, trung bình 15- 20 ngàn đồng/kg, loại 2 là lê chọn  giá 25-30 ngàn đồng/kg, loại 3, lê ngố giá 40-70 ngàn đồng/kg. Nói chung lê này được du khách và người tiêu dung khắp nơi ưa chuộng, luôn đặt hang trước qua za lo, điện thoại, gửi xe về Phú Thọ, Hà Nội, Hải Phòng, Lào cai, bán lẻ tại chợ Bắc Hà cũng khá ổn, không lo ế như lê VH6, mận và một số loại hoa quả khác.

Giữ gìn và phát triển, mở rộng diện tích trồng cây lê xanh

Thập kỷ 90 có lúc diện tích cây lê xanh lên đến gần 100ha, những năm gần đây khí hậu nóng dần lên, một số cây già cỗi đã chết, trong khi lê xanh không phải chỗ nào cũng trồng được, người dân chưa có kinh nghiệm trong việc cải tạo, nhân giống, chủ yếu lấy hạt gieo “mọc thì mọc, không mọc thì thôi” nên diện tích suy giảm xuống còn hơn 15 ha. Chính vì vậy chính quyền huyện Bắc Hà cũ nay gồm 3 xã Bắc Hà, Lùng Phình, Tả Củ Tỷ đã quan tâm giữ gìn, phát triển, mở rộng diện tích, nâng cao hiệu quả kinh tế, góp phần xoá nghèo, nâng cao đời sống đồng bào Mông.

Trong đó, thực hiện đề án cải tạo và phát triển vùng cây ăn quả có nguồn gốc giai đoạn 2015- 2020 và 2020- 2025 gắn với du lịch, đã xác định các loại cây mận tam hoa, tả van, lê VH6 và lê xanh hay còn gọi là lê địa phương là sản phẩm du lịch đặc sắc, độc đáo, đối với cây lê xanh  đã trồng mới hơn 90 ha cây lê xanh tại khu vực này. Hiện đã  có hơn 150 ha cây lê xanh, trong đó có trên 50  ha đã và đang cho thu hoạch.

Đặc biệt đầu năm 2024, Trại Nghiên cứu và sản xuất rau quả Bắc Hà đã chọn mua cây giống lê xanh địa phương cổ thụ di thực về Trại để lưu giữ và bảo nguồn gen bản địa làm cơ sở cho việc nghiên cứu, phát triển giống cây trồng có giá trị kinh tế cho sản xuất nông nghiệp tại tỉnh Lào Cai.

Việc bảo tồn, giữ gìn và phát triển, mở rộng diện tích vùng chuyên canh cây ăn quả ôn đới, nhất là cây lê xanh ở các xã vùng cao của tỉnh Lào Cai như xã Bắc Hà, Tả Củ Tỷ, Lùng Phình, xã Si Ma Cai, Sín Chéng... đã và đang đem lại lợi ích kép, vừa tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập  cho người dân, đồng thời góp phần tạo thêm sản phẩm du lịch đặc trưng, để mỗi khi hết tết, hết mùa hoa mận, đến với  vùng cao nguyên trắng Bắc Hà, Si Ma Cai vẫn rực rỡ màu trắng tinh khôi, cành lê điểm hoa trắng, cuối hạ lê xanh trái chín, mùa hạ miền cao nguyên trong lành mát mẻ... thu hút khách du lịch đến thăm quan, trải nghiệm và có thêm ấn tượng sâu đậm về đất và nguời vùng cao Lào Cai.