Phát triển nghệ thành sản phẩm dược liệu chủ lực theo chuỗi giá trị

Khu vực phía Bắc tỉnh Thái Nguyên được xem là vùng đất giàu tiềm năng phát triển dược liệu, với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp cho nhiều loại cây bản địa, đặc biệt là cây nghệ. Nhờ mở rộng liên kết chuỗi, đầu tư công nghệ chế biến sâu và phát triển thị trường tiêu thụ trong nước lẫn quốc tế, cây nghệ ở các xã vùng cao Thái Nguyên đang vươn lên thành cây trồng chủ lực, mang lại thu nhập ổn định cho người dân.

Từng được xem là loại cây “nhà nghèo”, nghệ nay đã trở thành nguồn sinh kế bền vững của nhiều hộ nông dân miền núi phía Bắc tỉnh Thái Nguyên. Trên những triền đất đỏ, cây nghệ vàng không chỉ mang lại cuộc sống no ấm mà còn mở ra hướng đi mới cho phát triển nông nghiệp hàng hóa ở vùng cao.

Hiếm có cây trồng nào dễ thích nghi như nghệ, có thể sinh trưởng tốt từ vùng núi cao tới đồng bằng. Chỉ với một nhánh nhỏ, sau một năm người dân có thể thu hoạch 1-2kg củ. Dễ trồng, ít sâu bệnh, chi phí đầu tư thấp  nhưng trong nhiều năm, nghệ bị xem là cây phụ, trồng xen để tận dụng đất, bán củ tươi với giá vài nghìn đồng mỗi cân.

Khi nhu cầu sử dụng nghệ trong dược phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm ngày càng tăng, tiềm năng kinh tế của loại cây này bắt đầu được nhìn nhận lại. Giống nghệ vàng bản địa vùng Bắc Kạn cũ nay được trồng phổ biến ở các xã phía Bắc Thái Nguyên có hàm lượng curcumin cao, cho năng suất hơn 4 tấn/ha, rất phù hợp với thổ nhưỡng và khí hậu mát lạnh của vùng núi.

Khoảng 5-7 năm trở lại đây, cùng với chính sách phát triển cây dược liệu, cây nghệ được định vị lại trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp.

Nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã tại các xã phía Bắc chú trọng xây dựng vùng nguyên liệu, áp dụng quy trình canh tác hữu cơ, đầu tư công nghệ chế biến tinh bột, viên nang và chiết xuất curcumin tinh khiết. Không ít đơn vị đã tạo dựng được thương hiệu riêng để gia tăng giá trị và uy tín trên thị trường.

Một số doanh nghiệp địa phương đã nhận ra giá trị lâu dài của cây nghệ và đầu tư bài bản vào vùng nguyên liệu. Họ hướng dẫn nông dân quy trình trồng hữu cơ, kiểm soát chặt chất lượng củ và cam kết bao tiêu sản phẩm với giá ổn định. Sự gắn kết giữa doanh nghiệp và nông dân giúp chuỗi sản xuất nghệ hình thành theo hướng bền vững từ trồng trọt, thu hoạch đến chế biến tinh bột, viên nang và chiết xuất curcumin tinh khiết.

Tại các xã như Phong Quang, Cao Minh… cây nghệ dần thay thế các cây trồng kém hiệu quả, mang lại thu nhập gấp nhiều lần so với trồng ngô hay sắn. Bà con dân tộc thiểu số nơi đây đã biết áp dụng kỹ thuật mới, chọn giống nghệ nếp vàng cho sản lượng cao và chất lượng vượt trội.

Các doanh nghiệp chế biến tinh bột nghệ ở Thái Nguyên cũng đang tập trung nâng cấp dây chuyền sản xuất, đầu tư hệ thống sấy lạnh, tách tinh dầu và chiết xuất hoạt chất curcumin đạt tiêu chuẩn dược phẩm. Nhờ đó, giá trị sản phẩm tăng gấp nhiều lần so với bán củ tươi, đồng thời tạo thêm việc làm cho lao động địa phương.

Song song với thị trường nội địa, nhiều sản phẩm nghệ của Thái Nguyên hiện đã có mặt tại nhiều thị trường khó tính như Ấn Độ, Nhật Bản, Pháp, Đài Loan (Trung Quốc) hay Mỹ.  Đây là kết quả của quá trình đầu tư kiên trì vào công nghệ, tiêu chuẩn chất lượng và chiến lược thương hiệu từ cây trồng bản địa.

Việc đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm cho thấy hướng phát triển bền vững của cây nghệ không chỉ dừng lại ở quy mô hộ gia đình, mà đang trở thành ngành hàng có khả năng cạnh tranh quốc tế.

Theo định hướng của ngành nông nghiệp tỉnh, trong giai đoạn tới, cây nghệ sẽ được phát triển thành sản phẩm dược liệu trọng điểm, gắn với chuỗi giá trị chế biến và tiêu thụ. Thái Nguyên khuyến khích doanh nghiệp mở rộng vùng trồng tập trung, xây dựng thương hiệu địa phương, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng mạng lưới phân phối trong và ngoài nước.

Cây nghệ nay đã trở thành biểu tượng của quá trình tái cơ cấu kinh tế nông thôn vùng cao. Nếu được đầu tư đồng bộ về giống, công nghệ chế biến và chiến lược thị trường, cây nghệ ở Thái Nguyên hoàn toàn có thể khẳng định vị thế trong nhóm sản phẩm dược liệu hàng đầu của Việt Nam, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho người dân miền núi.

Cây nghệ ở Thái Nguyên đang dần khẳng định vị thế là cây trồng kinh tế chủ lực của vùng núi phía Bắc. Khi được đầu tư bài bản về vùng nguyên liệu, ứng dụng công nghệ chế biến hiện đại và xây dựng thương hiệu gắn với nguồn gốc địa phương, cây nghệ hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm nông nghiệp đặc trưng của tỉnh.