Xuất nhập khẩu Việt Nam lập đỉnh chưa từng có trong lịch sử

Sự chuyển mình của các ngành chủ lực

Báo cáo tại Phiên họp Chính phủ thường kỳ diễn ra đầu tháng 12/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên dự báo, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả năm 2025 có thể đạt 920 tỷ USD hoặc cao hơn, đưa Việt Nam vào nhóm 15 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất thế giới. Điều này không chỉ phản ánh sức bật trở lại của nền kinh tế mà còn cho thấy nỗ lực điều hành chính sách thương mại nhất quán, hiệu quả. Đồng thời, khẳng định độ mở nền kinh tế Việt Nam đã bước lên một ngưỡng mới, cùng năng lực chống chịu và thích ứng của doanh nghiệp được củng cố rõ rệt.

Cơ cấu xuất khẩu năm 2025 tiếp tục cho thấy sự chuyển động của các ngành chủ lực. Điện tử và linh kiện duy trì vai trò dẫn dắt nhờ mở rộng đầu tư của các tập đoàn lớn và nhu cầu số hóa toàn cầu. Dự kiến kim ngạch xuất khẩu nhóm này đạt khoảng 100 tỷ USD. Dệt may - da giày vượt qua giai đoạn giảm đơn hàng bằng chiến lược dịch chuyển sang sản phẩm xanh, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đáp ứng yêu cầu giảm phát thải. Máy móc, thiết bị và phương tiện vận tải tiếp tục tăng trưởng nhờ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng về khu vực châu Á, trong đó Việt Nam được xem là điểm đến an toàn về chính sách và ổn định về hạ tầng sản xuất.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cho biết: chất lượng sầu riêng Việt Nam tiếp tục được cải thiện, đặc biệt lợi thế giá và vận chuyển ngắn, giúp sản phẩm giữ vững vị thế quốc gia xuất khẩu lớn thứ hai vào thị trường Trung Quốc. Dự báo kim ngạch xuất khẩu sầu riêng có thể đạt 4 tỷ USD trong năm 2025.

Ở chiều nhập khẩu, nhu cầu mua nguyên, phụ liệu và máy móc phục vụ sản xuất tăng mạnh, phản ánh sự hồi phục của đơn hàng quốc tế và niềm tin của doanh nghiệp vào triển vọng tăng trưởng. Theo Cục Thống kê (Bộ Tài chính), nhóm hàng tư liệu sản xuất 11 tháng đạt 383,96 tỷ USD, chiếm 93,7% tổng kim ngạch nhập khẩu. Đồng thời, dòng vốn FDI tiếp tục dịch chuyển vào các ngành công nghệ cao, tạo điều kiện hình thành mạng lưới cung ứng nội địa và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa - yếu tố quan trọng giúp Việt Nam duy trì đà xuất khẩu trong các năm tiếp theo.

Lực đẩy từ chính sách hội nhập, logistics và chuẩn xanh mới

Việt Nam đang bước vào giai đoạn “thu hoạch” của các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như EVFTA, CPTPP hay RCEP. Tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan của doanh nghiệp tăng lên ở nhiều nhóm ngành, đặc biệt là nông sản, dệt may và công nghiệp chế biến. Đây là lợi thế mà Bộ Công Thương xác định phải tối ưu bằng các chính sách cải cách thủ tục, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực đáp ứng và phát triển công nghiệp hỗ trợ.

Tuy nhiên, để duy trì mức tăng trưởng ấn tượng, Việt Nam phải đối mặt với thách thức về tiêu chuẩn xanh, minh bạch chuỗi cung ứng và yêu cầu sản xuất tuần hoàn. Các quy định như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU và tiêu chuẩn phát thải của Hoa Kỳ đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư mạnh hơn vào công nghệ sạch và chuyển đổi sản xuất. Coi chuyển đổi xanh là điều kiện tiên quyết để giữ thị phần xuất khẩu. Bộ Công Thương xác định, phát triển công nghiệp xanh, chuẩn hóa quy trình kiểm soát phát thải và hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn mới là nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2025-2030.

Hệ thống logistics cũng đang chịu áp lực khi thương mại tăng tốc. Chi phí vận tải quốc tế biến động mạnh, trong khi hạ tầng cảng biển - kho bãi - vận tải đa phương thức tuy cải thiện, nhưng chưa đáp ứng nhu cầu tăng trưởng. Bộ Công Thương đánh giá, số hóa logistics, ứng dụng dữ liệu lớn và AI trong quản trị chuỗi cung ứng là giải pháp căn cơ nhằm giảm chi phí, rút ngắn thời gian giao hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng Việt Nam. Cải thiện logistics được xem là chìa khóa để Việt Nam tiến sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong hoạt động xúc tiến thương mại, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) - cho biết, mạng lưới 17 FTA tạo không gian thị trường rộng lớn, nhưng hàng Việt vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ tại nhiều thị trường lớn. Vì vậy, hoạt động xúc tiến thương mại tiếp tục tập trung vào Mỹ, EU, Canada, Trung Quốc, Trung Đông…, đồng thời, mở rộng kết nối với Nam Á, UAE, châu Phi và Mexico. Song song đó là chuẩn hóa hệ thống trung tâm xúc tiến thương mại địa phương theo hướng chuyên nghiệp và liên thông, nhằm giúp doanh nghiệp tận dụng tốt hơn lợi thế FTA và mở rộng thị trường.

Việc mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu trở thành trụ cột quan trọng để giảm rủi ro phụ thuộc và mở rộng biên độ tăng trưởng. Số liệu 11 tháng 2025 cho thấy, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 839,75 tỷ USD, tăng 17,2%; trong đó xuất khẩu tăng 16,1% và xuất siêu đạt 20,53 tỷ USD. Hoa Kỳ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất, Trung Quốc tiếp tục giữ vai trò nguồn cung chủ đạo. Điều này đặt ra yêu cầu phải mở rộng không gian thương mại để tránh rủi ro từ biến động toàn cầu. Mặt khác, nhiều khu vực mới nổi như: Trung Đông, Đông Âu hay Nam Á đang trở thành điểm đến tiềm năng cho hàng Việt Nam. Thời gian tới, Bộ Công Thương định hướng mở rộng xuất khẩu sang Ấn Độ, Nga, Trung Đông và Mỹ Latinh, đồng thời đẩy mạnh phát triển công nghiệp hỗ trợ để giảm phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu.

Bộ Công Thương ưu tiên tăng năng lực cảnh báo sớm các vụ việc phòng vệ thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp chuẩn bị hồ sơ, minh bạch quy trình, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và quy tắc xuất xứ. Đây là yếu tố then chốt giúp duy trì tốc độ tăng trưởng xuất khẩu trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.