Hai công trình xử lý rác bỏ hoang ở Cao Bằng

Rác đầy, lò đốt bỏ hoang

Dự án khu xử lý rác Khuổi Kép - Nà Lần, phường Tân Giang (trước đây là xã Chu Trinh, TP Cao Bằng) được đầu tư với kỳ vọng trở thành điểm xử lý rác thải chính cho thành phố. Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ triển khai, công trình lại đang trong tình trạng xuống cấp, nhiều hạng mục bỏ hoang, không phát huy hiệu quả, gây lãng phí lớn nguồn vốn Nhà nước.

Dự án được phê duyệt lần đầu năm 2010 với tổng vốn đầu tư khoảng 25 tỉ đồng. Qua nhiều năm điều chỉnh và kéo dài thời gian thi công, tổng vốn đầu tư đội lên gần 50 tỉ đồng. Công ty Đầu tư Phát triển và Môi trường tỉnh Cao Bằng là chủ đầu tư, đồng thời cũng là nhà thầu thi công chính.

Trong khi rác thải ngày càng ùn ứ, chất thành đống tại bãi, một lò đốt rác được đầu tư bài bản với tổng kinh phí 2,8 tỉ đồng lại bị bỏ không từ năm 2019 đến nay. Lò đốt có công suất xử lý khoảng 500kg rác/giờ, từng được kỳ vọng là giải pháp xử lý rác hiệu quả và thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, sau giai đoạn vận hành thử nghiệm cuối năm 2017, công trình không được bàn giao sử dụng chính thức, dẫn đến hoang hóa, máy móc hoen gỉ, mái tôn thủng nát, toàn bộ khu nhà vận hành xuống cấp nghiêm trọng.

Ghi nhận thực tế ngày 29.7 cho thấy, tại bãi rác Khuổi Kép - Nà Lần chỉ áp dụng phương pháp chôn lấp thủ công. Trong khi đó, hệ thống công trình thu gom và xử lý nước rỉ rác đã hỏng hoàn toàn, không hoạt động. Các thiết bị và công trình hạ tầng phục vụ xử lý rác như máy xúc, máy ủi, nhà lưu chứa chất thải nguy hại, khu xử lý nước thải… đều xuống cấp, mất khả năng sử dụng.

Đáng lo ngại hơn, công tác quản lý vận hành tại đây chưa tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật của bãi chôn lấp hợp vệ sinh. Rác thải không được san gạt, lu lèn, lấp đất thường xuyên; việc sử dụng chế phẩm sinh học, thuốc diệt côn trùng hay rắc vôi để khử mùi, diệt ruồi muỗi cũng không được triển khai định kỳ, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường cao.

Các ô chôn lấp rác thải cơ bản đã đầy (lấp đầy trên 80%) chỉ còn ô số 02 còn khả năng tiếp nhận thêm chất thải, nhưng theo dự kiến khối lượng rác thải phát sinh hằng ngày tăng thì ô chôn lấp này sẽ quá tải trong thời gian tới.

Chị Nguyễn Thị Trang (tên đã thay đổi), người dân sống gần bãi rác bức xúc: “Mỗi khi trời đang nắng to rồi đổ mưa, mùi hôi thối bốc lên rất khó chịu, ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt của người dân quanh khu vực”.

Sai sót từ khâu khảo sát

Theo báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) được phê duyệt, dự án khu xử lý rác Khuổi Kép - Nà Lần được chia làm hai giai đoạn. Tuy nhiên, đến nay mới chỉ triển khai xong một phần, trong khi giai đoạn hai chưa được thực hiện. Việc các công trình xử lý rác thải bị bỏ dở hoặc không thể vận hành đã gây ra sự lãng phí rất lớn về vốn đầu tư công.

Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, theo Báo cáo số 2643 của Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Cao Bằng, bắt nguồn ngay từ khâu khảo sát, thiết kế ban đầu. Các thông số kỹ thuật và phương án thiết kế không phù hợp với điều kiện thực tế, vượt quá định mức đầu tư, dẫn đến tình trạng “đầu tư xong không thể vận hành”.

Sự thiếu hụt về nguồn kinh phí và nhân lực duy trì cũng là một trong những lý do chính, khiến công trình bị bỏ mặc. Đặc biệt là hệ thống xử lý nước rỉ rác - một hạng mục then chốt trong xử lý môi trường - đã xuống cấp nghiêm trọng mà chưa có kế hoạch cải tạo, dẫn đến hiệu quả đầu tư bị suy giảm rõ rệt.

Thêm vào đó, quá trình cổ phần hóa Công ty Đầu tư Phát triển và Môi trường tỉnh Cao Bằng cũng đang ảnh hưởng đến tiến độ và năng lực quản lý, vận hành các hạng mục liên quan tại khu xử lý rác này.

Trước những tồn tại kéo dài, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh đã kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo các đơn vị liên quan phối hợp rà soát, kiểm tra tổng thể lại toàn bộ dự án Khuổi Kép - Nà Lần để đánh giá, xử lý các sai phạm và kịp thời điều chỉnh. Đồng thời, sớm ban hành giá tối đa dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt để tháo gỡ khó khăn trong đấu thầu, thanh toán hợp đồng vận hành.