Gỡ rào cản phi thuế quan khơi thông nguồn vốn cho doanh nghiệp

Ngày 27/6, Đại sứ quán New Zealand tại Việt Nam phối hợp với Báo Tài chính - Đầu tư, Bộ Tài chính đồng tổ chức Hội thảo “Gỡ rào cản phi thuế quan vì thịnh vượng chung ASEAN”.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Lê Trọng Minh, Phó Tổng Biên tập Báo Tài Chính - Đầu tư nhấn mạnh, trong suốt thời gian qua, trong tiến trình hội nhập khu vực, ASEAN đã đạt được những bước tiến quan trọng. Tỷ lệ thuế quan nội khối đã được cắt giảm xuống dưới 1%. Tuy nhiên, rào cản phi thuế quan (NTBs) vẫn đang là thách thức đối với cộng đồng doanh nghiệp (DN)…

Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới (World Bank), có chín loại biện pháp phi thuế quan chủ yếu được sử dụng. Trong đó biện pháp kiểm dịch động thực vật và an toàn thực phẩm (SPS) được sử dụng nhiều nhất với 37,5%; tiếp đó là rào cản kỹ thuật đối với thương mại (TBT) 37,5%; kiểm tra hàng hóa trước vận chuyển và các thủ tục khác là 1,3%…

Theo Hội nghị Liên hiệp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), chi phí thương mại do NTBs chiếm đến 2–4 % giá trị hàng hóa. Còn theo một nghiên cứu của Dự án phân tích thương mại toàn cầu (GTAP) thuộc Đại học Purdue (Hoa Kỳ) ước tính rằng chỉ cần giảm 10 % chi phí do NTBs, ASEAN có thể thu về mức tăng trưởng thương mại 3–4 %, tương đương hàng chục tỷ USD.

Trong phát biểu của mình, bà Caroline Beresford, Đại sứ New Zealand tại Việt Nam cho biết, hiện có tới hơn 2 triệu biện pháp phi thuế quan đang có hiệu lực, tác động tới 78% giá trị thương mại thế giới và việc áp dụng các biện pháp này đã gây tổn thất tới 2,4 nghìn tỷ NZD trong năm 2019.

“Mặc dù hiện không có số liệu cập nhật cho tới hiện nay, các DN New Zealand đã luôn chia sẻ với chúng tôi về các biện pháp phi thuế quan cũng như tác động của chúng tới công việc kinh doanh. Chúng tôi hoàn toàn nhận thức được rằng rất nhiều biện pháp phi thuế quan - như các quy định về an ninh sinh học sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của người dân cũng như vật nuôi và cây trồng - các yếu tố có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy thương mại. Tuy nhiên, nếu các biện pháp này được thực hiện một cách không phù hợp, bao gồm việc hạn chế thương mại, các biện pháp phi thuế quan có thể trở thành các rào cản phi thuế quan, từ đó cản trở các dòng chảy hàng hóa và dịch vụ tự do, làm chậm trễ các hoạt động xuất khẩu và phương hại tới các nỗ lực tập thể của chúng ta trong việc hội nhập khu vực sâu hơn…” bà Caroline Beresford nhấn mạnh.

Từ thực tế hoạt động của DN, bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP)cho biết, các DN xuất khẩu thủy sản đang phải đối diện với 3 rào cản chính, đó là: SPS; TBT và yêu cầu Giấy phép nhập khẩu.

Theo đó, để xét nghiệm dư lượng kháng sinh trong tôm có thể tốn 100-500 USD mỗi mẫu ở một số nước ASEAN. Việc tuân thủ thường yêu cầu đầu tư vào các cơ sở chế biến, như kho lạnh hoặc hệ thống truy xuất nguồn gốc, có thể tốn từ 10.000-100.000 USD hoặc hơn để nâng cấp đối với các DN vừa và nhỏ (SMEs).

Ngoài ra, quy định còn tác động đến thời gian: Kiểm tra kiểm dịch tại cảng có thể làm chậm lô hàng từ 1-7 ngày, tùy thuộc vào quốc gia và hiệu quả của cơ quan địa phương.

Hay với quy định ghi nhãn, việc điều chỉnh nhãn để đáp ứng yêu cầu cụ thể của từng quốc gia có thể tốn 5.000-20.000 USD cho mỗi dòng sản phẩm, tùy thuộc vào độ phức tạp của thiết kế lại và dịch thuật.

Việc triển khai truy xuất nguồn gốc cho nhãn yêu cầu đầu tư vào phần mềm và đào tạo, tốn 2.000-50.000 USD ban đầu cho SMEs, chưa kể yêu cầu phê duyệt trước nhãn, như Thái Lan có thể mất 5-15 ngày, làm chậm quá trình chuẩn bị xuất khẩu. Nếu nhãn không tuân thủ, việc ghi nhãn lại tại cảng đích có thể làm chậm lô hàng từ 2-10 ngày và tăng chi phí xử lý.

Đặc biệt, để có được Chứng nhận Halal, từ các cơ quan như JAKIM của Malaysia hoặc MUI của Indonesia có thể tốn 1.000-10.000 USD mỗi cơ sở, với phí gia hạn hàng năm từ 500-5.000 USD. Ví dụ, chứng nhận Halal của Malaysia cho một nhà máy chế biến thủy sản có thể tốn 2.000-3.000 USD ban đầu.

Ngoài ra, việc đảm bảo cơ sở tuân thủ Halal (như thiết bị riêng cho sản phẩm Halal và không Halal) có thể yêu cầu đầu tư từ 10.000-100.000 USD, đặc biệt đối với các nhà xuất khẩu mới vào thị trường Halal. Việc xác minh tuân thủ Halal trên toàn chuỗi cung ứng làm tăng chi phí kiểm toán, thêm 3-7% vào chi phí sản xuất.

Chưa kể, việc xin chứng nhận Halal có thể mất từ 1-6 tháng, tùy thuộc vào quốc gia và độ phức tạp của chuỗi cung ứng…

Gỡ không có nghĩa là mở cửa vô điều kiện

Đề cập đến Hội nghị Cấp cao ASEAN 46 vừa diễn ra tại Kuala Lumpur cách đây 1 tháng, Phó Tổng Biên tập báo Tài chính- Đầu tư Lê Trọng Minh cho biết, tại Hội nghị này, các nhà lãnh đạo ASEAN đã khẳng định lại định hướng chiến lược đến năm 2045, tập trung vào việc nâng cao khả năng liên kết kinh tế, thúc đẩy số hóa thủ tục hải quan và thương mại, giảm thiểu các rào cản phi thuế quan không cần thiết.

Tại Hội nghị, nhiều sáng kiến quan trọng được đưa ra như: Thúc đẩy việc hài hòa tiêu chuẩn, tăng tốc triển khai Hệ thống Cửa khẩu một cửa ASEAN (ASW); Chuẩn bị nâng cấp Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA) vào cuối năm nay; Cam kết không để các hiệp định song phương ảnh hưởng tiêu cực đến lợi ích chung của cộng đồng ASEAN.

“Đây là cơ hội nhưng cũng là thách thức lớn đối với các quốc gia thành viên ASEAN, trong đó có Việt Nam - một đất nước đang tích cực hội nhập và là một trong những nền kinh tế có độ mở cao nhất trong khu vực…”, ông Minh nhấn mạnh.

Đồng thời khẳng định việc tháo gỡ NTBs, nếu làm đúng cách sẽ giúp giảm đáng kể chi phí giao dịch, tạo điều kiện cho SMEs tiếp cận thị trường khu vực; thúc đẩy dòng vốn đầu tư nội khối.

“Tuy nhiên, việc tháo gỡ rào cản NTBs không có nghĩa là mở cửa vô điều kiện, mà là: Loại bỏ các biện pháp bất hợp lý hoặc chồng chéo; Hài hòa hóa tiêu chuẩn kỹ thuật giữa các quốc gia ASEAN;Tăng cường tính minh bạch và khả năng dự đoán chính sách; Và đặc biệt, số hóa thủ tục hành chính theo hướng đồng bộ khu vực…”- Phó Tổng biên tập Lê Trọng Minh lưu ý.

Đồng thời quả quyết: “Gỡ NTBs – nếu làm đúng cách – chính là hành động kiến tạo một ASEAN thịnh vượng, bao trùm và cạnh tranh bền vững.”

“Chính phủ các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam và New Zealand, đã có những bước tiến đáng kể trong việc giảm thiểu NTBs. Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn nhiều việc cần làm – và chỉ có thể làm được với nỗ lực tập thể từ tất cả các bên. Trong đó, tiếng nói của cộng đồng DN đóng vai trò thiết yếu…Về phía các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý, chúng tôi cần lắng nghe cẩn trọng và biến những điều đó thành các quy định minh bạch, hiệu quả, phù hợp với cam kết quốc tế, đồng thời hỗ trợ DN phát triển.”- Đại sứ New Zealand tại Việt Nam, bà Caroline Beresford nhấn mạnh.