Điện mặt trời mái nhà dư thừa bán giá 0 đồng là quá lãng phí tiềm năng

Tại dự thảo Nghị định phát triển điện mặt trời mái nhà vừa được Bộ Công Thương đưa ra lấy ý kiến, Bộ này cho biết, loại hình điện mặt trời mái nhà có thể đấu nối, hoặc không với lưới điện quốc gia và không bán cho tổ chức, cá nhân khác.

Trường hợp nguồn này đấu nối với lưới điện, người dân chọn phát điện dư thừa vào hệ thống sẽ được Nhà nước ghi nhận sản lượng nhưng không thanh toán. Tức là, người dân có thể bán điện dư thừa, nhưng giá 0 đồng.

Lý do mà Bộ Công Thương đưa ra, trước hết, điện mặt trời là nguồn điện bất ổn định, hoạt động của loại hình này hoàn toàn phụ thuộc vào thời tiết, sự thay đổi này làm cho lưới điện bị nhiễu vì tần số không chuẩn…

Yếu tố khách quan nữa là cơ sở hạ tầng lưới điện của Việt Nam vẫn còn hạn chế chưa thể bằng các nước phát triển như Mỹ, Úc, EU… Trong khi, tỉ trọng năng lượng tái tạo của chúng ta đang là 54% gồm cả thủy điện. Bây giờ nếu cộng thêm điện mặt trời áp mái thì vừa dễ mất an toàn, vừa chi phí hệ thống tăng.

Xét một cách công bằng thì đề xuất 0 đồng này của Bộ Công Thương vẫn là một bước tiến. Nó cho thấy nhà nước đã ủng hộ người dân và doanh nghiệp trong việc lắp đặt điện mặt trời áp mái với mục đích tự dùng, giảm bớt gánh nặng chi phí tài chính.

Điện mặt trời áp mái bây giờ không còn để kinh doanh như ưu đãi trước đây – thời điểm trước ngày 31.12.2020. Nhưng ngành điện cũng sẽ đưa ra nhiều giải pháp hợp lý để không còn để xảy ra nghịch lý làm dậy sóng dư luận cả nước một dạo: Điện mặt trời áp mái nếu dùng không hết sẽ nhảy ngược trở lại hệ thống điện lưới và người dân, doanh nghiệp phải trả tiền cho số điện dư thừa này.

Tuy vậy, xét về yếu tố làm chính sách, thì giải pháp không bắt người dân, doanh nghiệp phải trả tiền cho số điện dư thừa, cũng như sẽ “thu mua” (nếu có) với giá 0 đồng đang là một chính sách có tính an toàn cho nhà nước và hòa vốn, kiểu không gây thiệt hại hay ấm ức gì nhiều cho doanh nghiệp và người dân.

Nhưng ngược lại, chính sách này sẽ gây ra một sự lãng phí rất lớn tiềm năng phát triển điện mặt trời áp mái, trong bối cảnh chúng ta đang thiếu và đang phải đi mua điện từ nước ngoài.

Theo như tính toán của ông Phan Công Tiến - nhà nghiên cứu thị trường điện và năng lượng tái tạo trên Lao Động thì hiện nay, nhu cầu phụ tải đỉnh vào buổi trưa có thể lên đến 42GW.

Nếu hệ thống điện Việt Nam đủ mạnh như một số nước, hệ thống điện toàn quốc có thể hấp thụ điện lên tới 80% công suất đỉnh trưa, tức là hệ thống có thể hấp thụ thêm gần 20GW điện mặt trời tại các khu công nghiệp. Lợi ích này sẽ góp phần giảm đáng kể tiền điện trong tổng chi phí sản xuất.

Để không lãng phí tiềm năng rất lớn về điện mặt trời áp mái, Bộ Công Thương nên nghiên cứu để có giải pháp, cơ chế “mở”, hợp lý hơn trong việc “thu mua” điện thay vì 0 đồng có phần vô lý như đang đề xuất!