Bộn bề lo lắng khi sống cạnh mỏ niken - đồng lớn nhất Cao Bằng

Những phàn nàn của người dân quanh mỏ

Phản ánh tới Lao Động, nhiều người dân xã Nguyễn Huệ (trước đây là xã Hà Trì, huyện Hòa An) bày tỏ sự bất tiện khi mỗi lần di chuyển phải đi qua đường cắt ngang khu mỏ.

Ngày 15.8, ghi nhận thực tế tại khu mỏ cho thấy, tuyến đường giao thông đi qua khu khai thác. "Sở dĩ phải đi qua mỏ là vì đường dân sinh có từ trước nhưng đã bị sạt lở trong quá trình mỏ nổ mìn khai thác" - một người dân chia sẻ.

Trao đổi với PV, ông Nông Thanh Hùng (nguyên Chủ tịch UBND xã Quang Trung) - cho biết: "Con đường hiện tại xuyên qua mỏ đã có từ trước. Trước kia đường còn nhỏ nối với cầu treo và đi thẳng vào đường Chu Trinh - Hồng Nam. Bây giờ khi mỏ hoạt động, doanh nghiệp phải mở lại con đường này để dân có nơi lưu thông. Họ sẽ đi từ hướng Hà Trì rồi đi qua mỏ, qua cầu cứng Tấn Phát để đi vào đường Chu Trinh - Hồng Nam".

Ông Nông Thanh Biến - Trưởng xóm Nà Lại (xã Nguyễn Huệ) - chia sẻ: "Xóm Nà Lại nằm ngay bên cạnh khu mỏ, người dân trong xóm hàng ngày đi lại là phải đi qua mỏ, đường dân sinh đã có từ lâu, từ 2023 mỏ bắt đầu nổ mìn khai thác thì đường sạt lở nên chỉ còn cách đi qua mỏ thôi".

Theo ông Biến, bên cạnh việc bất tiện về đường giao thông, một số mảnh ruộng của người dân trong xóm đôi khi còn bị đất, vụn quặng từ trên mỏ lẫn cùng nước mưa trôi xuống, lấp vào ruộng.

Không những e ngại về những nguy cơ trên cung đường giao thông cắt ngang khu mỏ, người dân nơi đây còn tỏ ra lo lắng với 2 bãi đổ thải của dự án này.

Theo ghi nhận thực tế của PV, bãi đổ thải rắn của doanh nghiệp được xây dựng gần khu dân cư, ngay bên trên ruộng lúa và nhà của một số hộ dân.

Cách đó khoảng 1km là bãi chứa thải lỏng, nơi tiếp nhận toàn bộ nước thải từ quá trình tuyển quặng.

Tại thời điểm ghi nhận, một số đoạn ống dẫn chất thải được bọc bên ngoài bằng vật liệu không đồng bộ. Ở những điểm này, xuất hiện loại bột màu đen loang ra nền đất, khác biệt hoàn toàn với màu đất tự nhiên của khu vực.

Nhiều sai phạm chưa khắc phục hết

Tại mỏ niken-đồng này vào tháng 12.2024, Thanh tra tỉnh Cao Bằng đã ban hành Kết luận số 29/KL-TTr sau quá trình thanh tra hoạt động của mỏ niken - đồng tại xã Quang Trung (trước đây thuộc huyện Hòa An). Kết luận này nêu rõ nhiều sai phạm liên quan đến kỹ thuật, môi trường, tài chính và thuế.

Trong lĩnh vực khoáng sản và môi trường, hồ sơ của Công ty Cổ phần Khoáng sản Tấn Phát (gọi tắt là Công ty Tấn Phát - chủ mỏ) có mâu thuẫn rõ rệt giữa báo cáo nghiên cứu khả thi và thuyết minh thiết kế thi công.

Khối lượng khai thác, tỉ lệ đất - đá - quặng nổ mìn không khớp, trong khi hàm lượng các khoáng sản chính như Niken (Ni), Đồng (Cu), Coban (Co) lại thấp hơn so với báo cáo kết quả thăm dò ban đầu.

Thậm chí, khi đàm phán giá bán, công ty chỉ tính hàm lượng Ni và độ ẩm, bỏ qua giá trị của các khoáng sản đi kèm.

Bên cạnh đó, chi phí thực tế để khai thác quặng cao gần gấp đôi so với tính toán hồ sơ. Về môi trường, báo cáo quan trắc năm 2023 của công ty thể hiện nước thải đạt chuẩn.

Tuy nhiên, báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) được Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phê duyệt lại cho thấy, nước thải từ moong khai thác và bãi thải đất đá vượt quy chuẩn cho phép - dấu hiệu sai lệch trong báo cáo hoặc thực thi sai kỹ thuật xử lý.

Một số vi phạm kỹ thuật đáng chú ý khác gồm: lập bản đồ hiện trạng khi chưa có giấy phép; lắp đặt trạm cân ngoài khu vực mỏ được cấp phép; sổ ghi chép sản lượng quặng thiếu minh bạch, gây nghi ngờ về việc báo cáo thiếu trung thực.

Trong lĩnh vực tài chính, công ty cũng có nhiều sai phạm trong hạch toán kế toán và khai báo thuế. Doanh nghiệp đã hạch toán sai lãi tiền cho vay, làm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp. Thanh tra xác định số thuế phải nộp bổ sung hơn 2,2 tỉ đồng.

Khi tính thuế tài nguyên năm 2023, công ty sử dụng đơn giá sai (23,648 triệu đồng/tấn), thấp hơn giá trị thực tế. Sau khi điều chỉnh về đơn giá đúng, doanh nghiệp buộc phải nộp bổ sung 7,2 tỉ đồng thuế tài nguyên.

Cùng với đó, công ty còn bị phát hiện kê khai thiếu hơn 50.000 tấn quặng nguyên khai, vi phạm Thông tư 152/2015/TT-BTC.

Đặc biệt, trong quá trình bị thanh tra, doanh nghiệp đã tự ý kê khai bổ sung thuế mà không phối hợp đúng quy trình với đoàn thanh tra.

Sau thanh tra, Công ty Tấn Phát đã có công văn số 02/CV-KSTP-TCKT, ngày 6.1.2025 báo cáo kết quả thực hiện Kết luận số 29/KL-TTr về việc chấp hành các quy định về quản lý, khai thác tài nguyên, khoáng sản và thực hiện nghĩa vụ ngân sách đối với Mỏ niken-đồng (tại xã Quang Trung và Hà Trì, huyện Hoà An, tỉnh Cao Bằng) của Công ty Cổ phần Khoáng sản gửi đến Thanh tra tỉnh Cao Bằng.

Trong đó, bên cạnh việc báo cáo các công việc đã triển khai nhằm khắc phục các tồn tại, khuyết điểm mà đoàn thanh tra đã chỉ ra, Công ty Cổ phần Khoáng sản Tấn Phát tiếp tục nêu lên những khó khăn, vướng mắc đề nghị Thanh tra tỉnh Cao Bằng kiến nghị các cơ quan chức năng của tỉnh hướng dẫn hỗ trợ.

Về một số ý kiến của đoàn thanh tra đã được công ty giải trình cần cơ quan chuyên môn liên quan xem xét đánh giá, công ty sẽ tiếp tục phối hợp, làm việc với các cơ quan chuyên môn có thẩm quyền theo quy định.

Những hạn chế, bất cập trong chính sách, pháp luật, đặc biệt liên quan đến thuế tài nguyên dẫn đến công ty gặp nhiều băn khoăn, vướng mắc, khó áp dụng trong quá trình thực hiện, như: Sản lượng tính thuế tài nguyên; việc xác định giá tính thuế trong quyết toán thuế tài nguyên…

Vào ngày 29.7 vừa qua, trao đổi với PV, đại diện Thanh tra tỉnh Cao Bằng cho biết, Công ty Tấn Phát vẫn chưa khắc phục xong toàn bộ các sai phạm, doanh nghiệp đang phối hợp với các Sở: Công Thương, Nông nghiệp và Môi trường để tiếp tục xử lý theo Kết luận thanh tra số 29.