Chặn bẫy lừa đảo xuất khẩu lao động quét qua vùng quê nghèo

Mất trắng 40 triệu đồng vì "suất nội bộ"

Đầu năm 2024, anh Lê Hà (tên nhân vật đã thay đổi) trú tại tỉnh Phú Thọ nghe theo lời giới thiệu của một người quen trên mạng xã hội về chương trình tuyển lao động sang Hàn Quốc làm nông nghiệp với mức lương 40-50 triệu đồng/tháng.

Người này cam kết có “suất nội bộ”, không cần qua trung gian, chỉ cần nộp trước 40 triệu đồng để “giữ chỗ”. Với mong muốn đổi đời, anh Hà đã gom góp toàn bộ số tiền tích cóp được, cộng với vay mượn từ họ hàng để nộp hồ sơ.

Sau khi chuyển khoản, phía tuyển dụng liên tục hứa hẹn, khất lần vì “thủ tục phức tạp”. Nhưng hơn 3 tháng trôi qua, anh Hà không nhận được bất kỳ thông báo chính thức nào. Khi liên hệ lại thì điện thoại bị chặn, tài khoản mạng xã hội của đối tượng cũng biến mất. Biết mình bị lừa, anh Hà chỉ còn biết trình báo cơ quan công an.

“Tưởng có cơ hội sang nước ngoài làm ăn, ai ngờ vướng bẫy lừa đảo” - anh Hà nghẹn ngào.

Lợi dụng mong muốn tìm việc, đổi đời của người dân, nhiều đối tượng đã lập các hội nhóm trên Facebook, Zalo để chiêu dụ, lừa đảo.

Anh Hà chỉ là một trong rất nhiều người lao động ở vùng quê nghèo hy vọng được đi xuất khẩu lao động, có việc làm, gia tăng thu nhập gửi tiền về cho gia đình.

Người lao động rơi vào bần cùng hóa

Tại Hội nghị gặp gỡ, đối thoại và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng vừa qua, Đại tá Nguyễn Huy Khích - Phó Cục trưởng Cục An ninh chính trị nội bộ (Bộ Công an) - cho biết, thời gian qua, qua công tác đảm bảo an ninh trật tự trong lĩnh vực xuất khẩu lao động, cơ quan công an nhận thấy còn nhiều bất cập. Vấn đề lớn nhất hiện nay là chi phí người lao động phải bỏ ra để đi làm việc ở nước ngoài vẫn còn rất cao.

Ông cho hay, qua điều tra một số vụ án, cơ quan công an phát hiện một số doanh nghiệp lớn có tình trạng để ngoài sổ sách số tiền rất lớn thu được từ người lao động.

"Những khoản chi phí này hoàn toàn do người lao động gánh chịu, bao gồm phí môi giới trong nước và ngoài nước" - Đại tá Nguyễn Huy Khích nói, đồng thời cho rằng với những người lao động vốn đã yếu thế, việc phải chi những khoản lớn như vậy càng khiến họ rơi vào hoàn cảnh khó khăn, thậm chí "bần cùng hóa".

Theo Đại tá Nguyễn Huy Khích, hệ thống quy định pháp luật hiện nay về lĩnh vực này về cơ bản khá đầy đủ, từ chỉ thị, nghị định đến các thông tư hướng dẫn. Tuy nhiên, thực tế vẫn tồn tại những "kẽ hở" mà các cơ quan chức năng đang nỗ lực rà soát, chỉnh sửa.

Một bất cập khác là hoạt động môi giới lao động trong nước, đặc biệt từ các tổ chức, cá nhân chưa được cấp phép xuất khẩu lao động. Rất nhiều cá nhân tham gia vào các hoạt động như tuyển nguồn, quảng bá trên mạng xã hội, thậm chí làm giả tài liệu của cơ quan, tổ chức để tuyên truyền, lôi kéo người lao động.

Trong khi đó, các kênh thông tin chính thống của Nhà nước hoặc doanh nghiệp hợp pháp lại chưa tiếp cận được tới người dân, khiến người lao động dễ bị dẫn dắt, tốn kém chi phí lớn.

Gần đây, Bộ Công an đã khởi tố, điều tra rất nhiều vụ án liên quan đến hoạt động xuất khẩu lao động. Các tội danh chủ yếu gồm: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, xuất cảnh trái phép, mua bán người, tổ chức trốn đi nước ngoài hoặc ở lại trái phép, vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng, nhận hối lộ, làm giả tài liệu của cơ quan, tổ chức.

"Chỉ riêng trong hai năm 2024 - 2025, đã khởi tố hàng trăm vụ án liên quan đến lĩnh vực này" - ông thông tin.

Theo lãnh đạo Cục An ninh chính trị nội bộ, công tác đấu tranh là rất quan trọng, nhưng chỉ là một mặt. Vấn đề cốt lõi là các doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị phối hợp cần nâng cao trách nhiệm trong thực thi pháp luật, bảo đảm trật tự và minh bạch trong lĩnh vực xuất khẩu lao động.

Ông cũng cho biết, Bộ Công an sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Nội vụ và các bộ, ngành liên quan để hoàn thiện quy định pháp luật, đặc biệt là việc cắt giảm "giấy phép con" và thủ tục hành chính không cần thiết, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương, đồng thời tăng cường công tác hậu kiểm.

Chuyển từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm"

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng cho rằng, việc đưa lao động ra nước ngoài chững lại do nhiều nguyên nhân: Kinh tế toàn cầu khó khăn, chính sách nhập cư siết chặt tại một số quốc gia, cơ chế quản lý trong nước còn bất cập và tồn tại vi phạm trong hoạt động đưa lao động đi nước ngoài.

Theo đó, Bộ Nội vụ sẽ triển khai 4 nhóm giải pháp lớn. Đầu tiên, nghiên cứu cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, cắt bỏ trung gian, công khai hóa toàn bộ thủ tục, chi phí, thỏa thuận để người lao động dễ tiếp cận thông tin chính xác.

Tiếp đó, đẩy mạnh truyền thông về các chương trình hợp tác quốc tế, phân biệt rõ mô hình thương mại và phi lợi nhuận để người dân không bị môi giới lợi dụng. Nâng cao chất lượng nguồn lao động thông qua đào tạo kỹ năng nghề, ngoại ngữ, tác phong, giáo dục ý thức chấp hành pháp luật nước sở tại.

Cuối cùng, thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý lao động ngoài nước, xây dựng các ứng dụng như DOLAB-JICA, sàn giao dịch việc làm để người lao động có thêm lựa chọn minh bạch; đồng thời phối hợp ngoại giao, lãnh sự để bảo hộ công dân. Trách nhiệm của doanh nghiệp không chỉ dừng ở việc đưa lao động xuất cảnh, mà là "chuỗi tuần hoàn" từ tuyển chọn, đào tạo, bảo hộ đến khi lao động hoàn thành hợp đồng và trở về nước.

Ông cũng khuyến nghị người lao động, đặc biệt là giới trẻ, cần tìm hiểu thông tin từ các nguồn chính thống như website Cục Quản lý lao động ngoài nước, Trung tâm Lao động ngoài nước hoặc Sở Nội vụ các địa phương; tuyệt đối không tin vào rao vặt, nhóm mạng xã hội hay môi giới không phép.

Thời gian tới, Bộ Nội vụ sẽ phối hợp thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân không có giấy phép, thổi phồng đơn hàng, thu lợi bất chính hoặc bỏ rơi người lao động khi gặp rủi ro.

"Tinh thần là chuyển mạnh từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm", bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động Việt Nam" - Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng nhấn mạnh.