Cải thiện đất trồng nhằm nâng cao chất lượng, năng suất lúa

Phát biểu khai mạc, ông Vũ Năng Dũng - Chủ tịch Hội Khoa học Đất Việt Nam nhấn mạnh, đất là nguồn tài nguyên quý của quốc gia, đóng vai trò quyết định trong đảm bảo an ninh lương thực và phát triển ngành nông nghiệp cũng như các ngành kinh tế khác bền vững.

Từ năm 1989 đến nay, diện tích canh tác lúa có giảm song năng suất lúa không ngừng tăng lên. Từ 17,93 tạ/vụ năm 1978 tăng lên 61,1 tạ/vụ năm 2023, tức tăng 3-4 lần, sản lượng thóc đạt 43,5 triệu tấn, khẳng định vị thế ngành lúa gạo Việt Nam trên thương trường quốc tế.

Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thâm canh cao và sử dụng vật tư nông nghiệp chưa hợp lý, một bộ phận đất lúa đang bị suy thoái, nhiều vùng đất bị chua, nghèo dinh dưỡng, độ phì giảm, dẫn đến năng suất không ổn định. Vì vậy, việc gìn giữ và phục hồi sức khỏe đất đang trở thành yêu cầu thời sự cấp thiết.

“Phục hồi sự suy giảm độ phì nhiêu của đất lúa cần phải xác định là chiến lược lâu dài, tác động tích cực lên cả tính chất lý tính, hoá tính và hệ vi sinh vật trong đất, đảm bảo nền tảng để phát triển bền vững trong tương lai” - ông Dũng khẳng định.

Theo báo cáo của Viện Thổ nhưỡng Nông hoá, Việt Nam hiện có khoảng 3,9 triệu ha đất trồng lúa, song 44% diện tích đất sản xuất nông nghiệp đã bị thoái hoá, chủ yếu do xói mòn, mặn hoá, phèn hoá và suy giảm độ phì. Đặc biệt, các vùng đồng bằng sông Cửu Long đang chịu ảnh hưởng mạnh từ biến đổi khí hậu và thay đổi nguồn nước từ thượng nguồn sông Mê Kông.

Tại diễn đàn, ông Trần Minh Tiến - Viện trưởng Viện Thổ nhưỡng Nông hoá cho biết, các yếu tố hạn chế năng suất lúa hiện nay không chỉ nằm ở giống hay phân bón, mà xuất phát từ chất lượng, dinh dưỡng đất giảm.

Từ đó, ông đề xuất quản lý chất lượng thông qua xây dựng các mạng lưới dữ liệu về chất lượng sức khỏe, diễn biến chất lượng đất lúa, đồng thời phát triển bộ chẩn đoán tính chất đất ngoài đồng ruộng và hệ thống “bác sĩ đất”.

Chia sẻ bên lề diễn đàn, bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho hay, dù năng suất hiện chưa giảm mạnh, nhưng sự suy thoái đất đang làm gia tăng chi phí sản xuất và ảnh hưởng lâu dài tới an ninh lương thực. Đây là thời điểm cần thay đổi tư duy từ sử dụng đất sang nuôi dưỡng và cải tạo đất, đồng thời đặt nền tảng cho một nền nông nghiệp phát thải thấp, có trách nhiệm với môi trường và xã hội.

Phó Cục trưởng cũng thông tin thêm, Bộ đang xây dựng các chương trình truyền thông và tài liệu tập huấn chuyên biệt cho từng đối tượng, giúp nông dân, cán bộ khuyến nông và quản lý địa phương hiểu rõ hơn về khái niệm “sức khỏe đất”.

Khi người nông dân hiểu được giá trị của đất và chủ động thay đổi trong từng hành động nhỏ hàng ngày, “những khẩu hiệu và chiến dịch sẽ biến thành hành động cụ thể, giúp duy trì sức khỏe đất một cách bền vững”, bà Hương nói.